Herbert Bartmann - Temmi, Oostfreeske Leder, Woorde un Musik - ARTyCHOKE AP-0807-CD (www.artychoke.de)
Herbert Bartmann is een Duitse folkmuzikant uit Oost-Friesland, een streek die aan het noorden van Nederland (Waddenzee en Groningen) grenst. Al sinds de jaren zeventig bespeelt Bartmann doedelzak, tin whistle en DADGAD-gitaar en schrijft hij zelf Laagduitse folkliedjes. Hij reisde naar diverse landen om de doedelzak te bestuderen, en won enkele prijzen met zijn spel. Verder geeft hij lessen doedelzak en tin whistle, is studiomuzikant en maakt deel uit van de groep Laway. Deze zomer verscheen zijn eerste (!) solo-album, Temmi, Oostfreeske Leder, Woorde Un Musik.
Zoals de ondertitel van Temmi al aangeeft, zijn er Oostfriese liedjes, teksten en muziek te horen. Herbert Bartmann heeft er 15 verzameld en bewerkt op deze cd, een paar ervan heeft hij zelf geschreven. Hij heeft uiteenlopende onderwerpen uitgekozen, zo horen we een traditionele Ostfriese tongbreker in Dree Dicke Daudrüppen, is er een eigen lied over een standbeeld van Bismarck (Bismarckleed), wordt in het titelnummer het grappige verhaal verteld van het zwijn Temmi dat niet wil binnenkomen voor de regen, en horen we over de overstroming van Emden in 1825 in To 't Andenken An De Grote Waterflood, waarvan de tekst geschreven is door een onbekende ooggetuige van deze ramp. De begeleiding van dit laatste stuk bestaat enkel uit akoestische gitaar, maar Bartmann weet die zo onheilspellend te laten klinken, dat je de verwoestende watergolven erin terughoort. De teksten zijn, als je goed luistert ook voor Nederlandse oren redelijk te verstaan. Ze zijn bovendien bijgeleverd in de inlay, maar zoals dat vaker het geval is met streektalen, je moet het eigenlijk uitgesproken horen om het goed te begrijpen.
De begeleiding is veelal ingetogen, enkel zang met akoestische gitaar. Soms krijgt een stuk wat meer pit, een mooi voorbeeld hiervan is Lever Dood As Slaav, waar een elektrische gitaar, tin whistle, chanter en bombarde te horen zijn. In Malbrook (Rezitation) worden zelfs samples gebruikt, maar wie hierbij aan heftige elektronica gaat denken komt bedrogen uit, het zijn enkel geluidjes die het gesproken stuk verlevendigen, het doet mij een beetje aan de sprookjes uit de Efteling denken. Meteen daarop volgt Malbrook (Danzleed), met dezelfde tekst, maar nu gezongen, en begeleid door de drone van de Schotse smallpipe en een sprankelende mondharmonica, die dit lied een heel andere klank meegeven. De muziek van Ik Kann Nett So Good Preken As Du, Pastor is nog het stevigst, met elektrische gitaar en hi-hat, maar wordt nergens te hard. De tekst bestaat uit twee slogans, die gebruikt werden bij het speciale luiden van de klokken op feestdagen, om het slagritme te kunnen onthouden. Tot aan het begin van de vorige eeuw werd deze traditie nog in ere gehouden. Met een titel als Carillons Vörspill verwacht je een carillon, en dat krijg je dan ook. Reinhard Ruge speelt hier een wijsje uit de Elzas, waaraan in 1525 een spirituele tekst werd toegevoegd (hier niet gezongen) en dat zelfs een onderdeel van de bekende Matthäuspassion van J.S. Bach is geworden. Deze informatie is in het Ostfries, Duits en Engels te lezen in het cd-boekje. Hier en daar staat ook een vertaling van een paar woorden uit de teksten vermeld, handig voor wie niet echt thuis is in het Ostfries.
Herbert Bartmann weet me vooral te boeien met zijn warme, wat rauwe stem, met name bij de vertellingen. De naturel geproduceerde muziek is meest sober gearrangeerd, al klinkt het soms ook speels, en staat steeds in dienst van de teksten, die vaak vrolijk of grappig zijn, maar bij een serieus verhaal is ook de toon van de instrumenten minder ontspannen. Door een subtiel gebruik van elektriek krijgen enkele nummers een pittiger uitstraling, maar ook de akoestische gitaar klinkt soms heel beeldend. Zo krijg je, in combinatie met de gevarieerde onderwerpkeuze en de uitleg daarbij, een heel mooi muzikaal inkijkje in de Ostfriese taal en cultuur.
Mirjam Adriaans, waardering 8,5
Zie ook: www.herbert-bartmann.de.