Tri Yann
-twintig cd's in dertig jaar-
Onlangs bracht de Bretonse groep Tri Yann een dubbel-live CD uit:
"30 ans au Zénith". Ter gelegenheid daarvan een terugblik door Paul.
De groep Tri Yann werd in 1971 in Nantes opgericht door Jean-Louis Jossic, Jean Chocun en en Jean-Paul Corbineau. Een bevriend muzikant gaf de groep een voor de hand liggende naam: Tri Yann an Naoned: "de 3 Jannen uit Nantes". Al snel kwam de groep in contact met Gilles Servat en diens toenmalige kleine label "Kelenn".
De eerste drie elpees Hun eerste LP, "Tri Yann an Naoned" (1972) kwam op dit label uit en werd later in Frankrijk gedistribueerd door Phonogram. In '73 en '74 volgde respectievelijk "Dix ans, dix filles" en "Suite Gallaise". De eerste 3 Lp's van Tri Yann zijn volledig akoestisch met hoofdrollen voor gitaar, banjo, viool en dulcimer. Traditioneel materiaal uit Bretagne, Ierland en Schotland. Hier en daar is de grote vocale kwaliteit van Tri Yann al hoorbaar, bijv. op "Les Filles de forges" (An Naoned).
Met "La découverte ou l'ignorance" slaat Tri Yann een nieuwe weg in. Niet langer alleen akoustisch. Traditionele instrumenten worden smaakvol gemixt met elektrische gitaren en slagwerk. Middeleeuwse en Renaissance- muziek ("Princes qu'en mains tenez"), Schotse en Ierse traditionals (resp. "Kiss the children for me Mary" en "Mrs. MacDermott") maar ook gierende gitaren en pure Folk-rock op "La jument de Michao". Het laatste nummer is overigens ook door Laïs op CD gezet onder de titel "Le Renard et la Balette".
De titel van deze LP verwijst naar een stuk van de Bretonse schrijver Morvan Lebesque dat handelt over de bretonse identiteit (letterlijk: de ontdekking of de onverschilligheid). Hoewel de groep stamt uit Nantes (waar geen Bretons gesproken wordt) is zij nog steeds zeer begaan met de Bretonse zaak. Minder uitgesproken in politiek opzicht (zelfstandigheid), maar veel meer in het ontdekken en het instandhouden en tot uitdrukking brengen van de eigen kulturele identiteit.
Ook de bescherming van de directe leefomgeving (het milieu) staat hoog in het vaandel bij Tri Yann Dat komt heel goed tot uitdrukking op de 5e Lp van Tri Yann "Urba". "Urba" staat voor "l'urbanisation", de ontvolking van het platteland, het vertrek naar de steden en het daarmee gepaard gaande verlies van kultuur en identiteit. Het gevolg van deze urbanisatie: een nieuwe, inwisselbare kultuur en identiteit, door Tri Yann "uniformisme" genoemd.
Op de LP Urba, die overigens in stijl begint met plattelandsgeluiden, één van de mooiste Tri Yann nummers ooit geschreven: Le soleil est noir. Dit nummer herinnert aan de ecologische ramp voor de Bretonse kust op 17 maar 1978 met de L'amoco Cadiz. Verder prachtige vocale harmoniën in Le Retour d'Angleterre, een oud verhaal uit de Barzaz Breizh (1841) over huursoldaat Silvestik. Tri Yann schuwt het avontuur in muzikaal opzicht niet. Dat wordt geïllustreerd door 2 "Trihori" (Middeleeuwse dans) tegenover elkaar te zetten. De "Trihori Médieval" wordt traditioneel uitgevoerd; de Trihori Decadent laat de progressieve folk-rock kant van Tri Yann zien.
Na Urba volgtde LP An Heol a zo Glaz. Ik reken An heol a zo glaz - Le soleil est vert (1981) tot het beste wat de groep ooit gemaakt heeft.
De prachtig suite, "An heol a zo glaz" die kant B geheel in beslag neemt is geschreven naar aanleiding van een "volksopstand" georganiseerd door de inwoners van Plogoff. De Franse overheid had het voornemen om in de buurt van Plogoff (Pointe du Raz) een kerncentrale te bouwen.
An heol a zo glaz beschrijft deze geschiedenis met o.a. de herinnering aan een demonstratie aan de Pentecôte waar 100.000 mensen de oproep tot verzet van de inwoners van Plogoff ondersteunden.
De drie tegenvaller: Café Du Bon Coin ('83), L'anniverscene ('85) en Le Vaisseau de Pierre ('86) Niet alle projecten van Tri Yann zijn zo geslaagd. Café du bon coin (1983) leunt wat mij betreft veel te veel op bekend Iers materiaal (3 stukken van O'Carolan) en kent als dieptepunt het in het Frans vertaalde "The Town I Loved so well" (La ville que j'ai tant aimeé). Ook het nummer An Tourten (inclusief ronkende bulldozer) is geen echt hoogtepunt in het repertoire van Tri Yann.
Ook de volgende 2 Lp's zijn niet echt sterk: L'anniverscene ( opgenomen ter gelegenheid van het vijftienjarig bestaan van de groep) en de folk-opera Le Vaisseau de Pierre (2LP).
Beiden kennen hetzelfde euvel: een overdaad aan syntesizers en drumcomputers. Le Vaisseau de Pierre zou ik zelfs bombastisch willen noemen. Overigens denkt de band daar nu kennelijk ook zo over getuige een interview met Jean Cocun in Rootsworld: "Soms maken we fouten, the sound op L"anniverscene is door het gebruik van drumcomputers en synthesizers erg gedateerd".
De "oude" Tri Yann was weer terug op het zeer elektrische "Belle et Rebelle".
Belle et Rebelle kent weer die perfecte harmoniën zoals op Urba en Le soleil est vert. De titel verwijst naar de geschiedenis van de stad Nantes. Op deze CD het prachtige "korydwen et la rouge de kennholl", een gwerz (ballad) uit Basse Bretagne. Kenners horen direct bekende muziek: een aangepaste versie van het op de 3e LP verschenen "Cad e sin don te sin" (trad. Iers).
Nog een meesterwerk: Portraits (1995).
Op Portraits staan een aantal historische figuren centraal. Op het hoesje een foto van Guillaume Seznec, een Bretonse houthandelaar die in 1924, wegens moord, tot levenslange dwangarbeid werd veroordeeld. Generaal de Gaulle schonk hem in 1947 gratie maar Seznec, die naar later bleek onschuldig te zijn, werd nooit gerehabilliteerd. Hij overleed in 1954. Mede naar aanleiding van een boek over deze affaire door kleinzoon Denis Seznec "Nous Seznec", besloot het Franse ministerie van justitie vorig jaar deze zaak alsnog te heropenen.
In de muzikale gallerij figuren als Gerry Adams (IRA) en Brian Boru maar ook minder beken- de namen, zoals Arthur Plantagenest of Anne de Bretagne. Het prachtige Madeleine Bernhard beschrijft de ontmoeting tussen haar (nicht van debekende schilder Emile Bernhard) en de schilders Gauguin en Laval.
Een mooie doorsnee van het werk van Tri Yann is te vinden op de live-CD "en concert" (1996). Hierop 3 niet eerder uitgebrachte nrs.oa. "Vive la Republique, vive la Liberté". Een aanrader voor degene die kennis wil maken met Tri Yann.
In 1998 een nieuw project. Samen met L'Orchestre National des Pays de Loire. Oud werk werd opnieuw gearrangeerd voor orkest en folk-rock band. Wat op Le Vaissseau de Pierre jammerlijk mislukte lukt hier wel. Prachtige nieuwe arrangementen voor bekende Tri Yann stukken (met name Le Soleil est Vert). Zeer geslaagd.
Het laatste, nieuwe, project van Tri Yann: Le Pelegrin.
Le pelegrin is geen bestaand woord maar een samenvoeging van de twee woorden; Le Pérégrin (zoveel als een vrij man in een bezet land) en Le Pelerin ( de pelgrim).
Le Pelegrin verhaalt over de pelgrim Ian Angus die een bedevaart onderneemt van Lewis (het grootste eiland van de Hebriden) naar Santiago de Compostella. Zijn reis voert hem door verschillende gebieden (o.a. Schotland, Ierland, Bretagne, Gallicië) en kent vele ontmoetingen. Deze CD verkocht in Frankrijk ruim 50.000 exemplaren.
De "Jannen" maken na 30 jaar nog steeds deel uit van Tri Yann. Jean-Paul Corbineau is, na tijdelijke afwezigheid vanwege medische redenen, weer terug. In die periode werd hij vervangen door de zangeres Bleunwel Melvel (Belshama). Daarnaast spelen oude rotten als Gérard Coron (drums/percussie) en Jean-Luc Chevalier (elektrische gitaren) al geruime tijd in Tri Yann.
Nieuwe namen zijn Konan Mevel (ex-Kad) -fluiten, saxofoon, cornemuse, Christophe Peloil -viool en Fred Bourgeois -klavieren.
Discografie:
An Naoned (1972)
Dix Ans, Dix Filles (1973)
Suite Gallaise (1974)
La Découverte ou L'ignorance (1976)
Urba (1978)
An Heol A zo Glaz-Le Soleil Est Vert (1981)
Café Du Bon Coin (1983)
L'anniverscene (1985)
Le Vaisseau de Pierre (1988)
Belle et Rebelle (1991)
Portraits (1995)
En Concert (1996)
Tri Yann & L'Orchestre National des Pays de la Loire (1998)
Le Pelegrin (2001)
Tri Yann 30 ans au Zénith (2002)
Verzamelaars:
Masterserie (1986)
Inventaire 1 (1993)
Inventaire 2 (1995)
Trilogie (1998)
Paul