Negen zangeressen die van her en der in de wereld in België terechtkwamen, doen hun verhaal. Over het achterlaten van huis en haard, over vluchten, over weg moeten, over weg willen, over heimwee, over hun muziek. Op een enkeling na komen de meeste uit exotische landen. Ondanks hun vaak aangrijpende levensverhaal, stralen ze de warmte van hun geboorteland uit.
Ze vertellen hun levensverhaal aan Gerry de Mol, van origine muziekjournalist. Maar ik ken hem beter als de multi-instrumentalist, zanger, componist en liedschrijver, die de wereldmuziek na aan het hart ligt. Hij is dé man achter Kleine Blote Liedjes en Oblomow.
De negen wereldzangeressen die hij in zijn boek aan het woord laat zijn Chantal Taliké Gellé (Madagaskar), Marléne Dorcena (Haiti), Minyeshu Kifle Tedla (Ethiopië), Cécile Kayirebwa (Rwanda), Laila Amezian (Marokko/België), Beverly Jo Scott (VS), Mieke Delanghe (België), Naira Mnoian (Armenië) en Ghalia Benali (Tunesië). Het boek bevat ook een cd met hun favoriete liedjes, opgenomen in de huiskamer na het interview met Gerry De Mol. Hij begeleidt ze intimistisch op enkel gitaren of andere snaren.
Het eerste van de negen verhalen over de Ethiopische Minyeshu Kifle Tedla intrigeert mij meteen mateloos. Het blijkt symptomatisch voor alle verhalen van vluchtelingen, asielzoekers. Het gaat over de enorme verscheurdheid die hen kwelt. Na verloop van tijd zijn ze een vreemde in hun vaderland, maar ze blijven in hun nieuwe land ook een vreemde. Op de vraag wat ‘thuis zijn' voor haar is, antwoordt ze: ‘Thuis is waar ik niets mis...'
...Mijn eerste weken in België heb ik vooral doorgebracht met huilen. (...) Ik leefde niet, ik wachtte op iets, ik probeerde wat gebeurd was te bezweren. Het beetje geld dat we hadden ging in die weken op aan telefoons naar Ethiopië. De boodschap die ik kreeg was: hier blijven, niet terug gaan. Maar hoe kon ik hier blijven? Ik kende niemand hier. Wat kon ik beginnen? Ik kon me geen voorstelling maken van de muziek hier, en iedereen zei: vergeet het maar om hier met Ethiopische muziek aan de bak te komen. Jeezus. Ik kon niet eten, niets had nog smaak, en ik zat en ik staarde maar voor me uit. Je weet na een tijdje zelfs niet zeker of je nog gek aan het wórden bent, of het al bént...
Piepjong zingt en danst ze al als de beste. Ze wordt gegrepen door de opzwepende en warmbloedige bewegingen van de Ethiopische dans. Ze kan er wat van. Ze wordt ingelijfd door het grootste dans- en muziekgezelschap van Ethiopië: The National Theatre, waarbij ze tien jaar lang werkte als danseres en choreografe. Ook zingt ze in een muziekgroep. Als ze in ‘96 met dat groepje voor een aantal concerten naar België komt, loopt het mis. Het verhaal gaat dat twee van de muzikanten werkten voor de Ethiopische veiligheidsdienst. Minyeshu moest kennelijk in de gaten gehouden worden. Minyeshu ziet geen andere uitweg meer dan asiel aan te vragen.
Tegenover Gerry de Mol heeft ze grote moeite om op die episode terug te kijken. Ze is inmiddels als vrouw met een Belgisch paspoort al eens terug geweest naar haar geboorteland en dat wil ze graag nog vaker doen. Ze praat dus liever niet over de reden van haar asielaanvraag destijds. ‘...dan draait mijn verhaal om politiek (...) Ik wil nu mijn dromen en mijn plannen niet in gevaar brengen. Ik wil Ethiopische blijven en zelfs een soort culturele ambassadeur blijven van mijn land. Ik wil mijn land niet kwijt raken door iets verkeerds te zeggen...'
Maar een goede lezer komt tussen de regels door meer te weten. Achter een onschuldig thema van een choreografie die zij zelf ontwierp bij het Nationaal Theater, zag de overheid symbolen die ze nooit zo bedoeld had. Ze liep tegen een muur van wantrouwen en censuur. Dat speelde zich af vlak voor haar trip van twee weken naar België, en die twee weken duren nu al een half leven...
...Ik weet ook wel wat er aan de hand is in mijn land, en toch ben ik soms trots dat ik er vandaan kom. Het is heel erg dubbel. Je ergert je er vaak aan. En dan denk je weer: Het is makkelijk om er hier in Europa met een volle maag over te zeuren en een grote mond op te zetten. Ik droom wel dat het goed komt. Ik droom dat mijn dromen waar worden...
...Waar je opgegroeid bent, daar heb je al je gevoelens en al je gewoontes, maar eigenlijk zitten die binnen in je, niet op dié plek. En tegelijk kan je je geschiedenis niet wegcijferen, ik toch niet. Als ik in Ethiopië ben kan ik niet zeggen ‘ik ben hier nu, ik pas me aan'. Want ik hoor daar al aangepast te zijn. En toch bén ik het niet meer. Ik voel me er niet altijd meer thuis. Als je hier bent dan mis je je land en je blijft er maar aan denken. Daar heb je geen idee van, van dat gevoel. Ik mis kleine dingen, banale dingen, de boterhammen van daar. Wat ik nu heel erg mis, is een taal om aan jou precies te vertellen wat ik echt wil zeggen. Dit is mijn derde taal, en ik kan er niet echt in zeggen wat ik voel. In Ethiopië hoef ik niet zoveel te vertellen, niet zo te zoeken naar mijn woorden, daar begrijpen de mensen me sneller. Ik hoef er niet zo te zoeken naar de nuances in de taal. Je gaat je dan afvragen wat je thuis is... Wat is ‘thuis zijn' voor mij? Thuis is waar ik niks mis, denk ik. Het is dus geen plek...."
Vervolgens blijkt uit haar verhaal dat ze al een paar jaar in Eindhoven woont bij ene Eric. Opeen gaat me een licht branden. Ik bekijk nog eens goed haar foto, die trouwens prachtig gemaakt is door de vorig jaar onverwacht overleden fotograaf Patrick de Spiegelaere. Ik ken haar. Heb haar een keer zien optreden. Als ik me goed herinner was dat wervelend. Het speelde zich af op het Eindhovense Wilhelminaplein, daar waar maandelijks het folkbal is. En haar Eric is de drummer van The Watchman. Eric van de Lest, het beest van Woensel.
Ik zoek internet af naar meer info over Minyeshu en ontdek dat haar ster hier snel rijst. Een greep uit een overweldigend aanbod aan juichende berichten:
- Met de groep Chewata treedt ze steeds vaker op. Muzikaal speelt bij die band de krar, een eensnarig Ethiopisch instrument, een voorname rol, terwijl de Sudanese en Amerikaanse groepsleden hun eigen muzikale achtergronden meebrengen. Haar eerste cd Meba met Chewata werd goed ontvangen. Recensent Eelco Schilder noemt in New Folk Sounds haar ‘Meba' het hoogtepunt van muziekjaar 2002. ‘Ze slaat een brug tussen de traditionele muziekstromingen binnen Ethiopië en verschillende Westerse en zelfs Arabische stijlen. Het gaat van mooie Arabisch geïnspireerde ballades tot opzwepende nummers vol ritmewisselingen', schrijft hij ondermeer. Ook Roger Teeling kwalificeert in Muziekkrant Oor dit album als een van de beste cd's die hij de laatste tijd mocht horen.
- Haar tweede album Dire Dawa komt in april uit.
- Op nieuwjaarsdag vorig jaar zong en danste ze in het Concertgebouw bij muziek van het Nederlands Blazers Ensemble.
- Samen met multi-instrumentalist Zoumana Diarra uit Mali presenteerde ze Malibu, een project van de Music World Series. Malibu slaat een brug tussen West- en Oost-Afrika. Naar aanleiding van Malibu schreef recensent Ton Maas in de Volkskrant: ‘Dé sensatie van Maliblu is zangeres Tedla, die als een leeuwin met wapperende manen heerst over het podium. Een wereldster in wording.'
- Met Marco Borsato zong ze het openingsnummer van Friends for War Child in Ahoy.
- Ze toerde door Nederland met She Got Game, een vrouwenzanggroep onder leiding van Leoni Jansen.
- In Eindhoven heeft ze een dansstudio: Divine Vitality. Ze geeft curussen Ethio-Afrikaanse dans.
- Op de cd Africa Unite brengt ze een aantal klassiekers uit de moderne Ethiopische muziek, zoals 'Enegenagnalen' dat ook bij de Ethiopiërs in Nederland bekend is.
In België kennen ze haar al wat langer. Ze trekt momenteel met succes langs de theaters in België met het programma Perles d'amour waarin ze begeleid door de groep Oblomow (die van Gerry de Mol) samen met drie andere hoofdpersonen uit het boek Talike (Madagascar), Cécile Kayirebwa (Rwanda) en Marlene Dorcena (Haïti) liefdesliederen zingt.
Recensent Karel Michiels van dagblad De Standaard is helemaal ondersteboven van Minyeshu: "Het gebeurde toen Minyeshu Kifle Tedla aan het zingen was. Krop in de keel, als versteend zitten kijken, zwellende tranen. Je maakt het als doorgewinterde recensent hooguit twee of drie keer per jaar mee, de totale fysieke en geestelijke overgave aan een artiest. Je probeert je nog te vermannen, maar de stem van Minyeshu slingert zich onverhoeds om je ziel en haalt de diepste emoties boven. Het Vlaamse Oblomow weefde er een flonkerend klankdecor omheen, even puur als het Ethiopische sirenengezang."
Na zoveel superlatieven kan het toch niet lang meer duren of ze staat op het grote podium van Folkwoods in Eindhoven. Het stulpje waarin ze met haar Eric huist, ligt immers om de hoek...
Henk
PS:
‘Het Draagbare Paradijs' - isbn: 9789064454509 EPO - met CD · prijs: € 25.00. Bestellen hier
De nummers op de bij het boek horende cd zijn:
Minyeshu Kifle Tedla: Noero (tekst en muziek: Minyeshu Kifle Tedla)
Marlène Dorcena: Malfi ni (traditioneel Haïtiaans)
BJ Scott: The Great White Ghost (tekst en muziek: Beverly Jo Scott)
Mieke Delanghe: And so it goes (tekst en muziek: Billy Joël)
Cécile Kayirebwa: Rwanda (tekst en muziek: Cécile Kayirebwa)
Laila Amezian: Lilac Wine (tekst en muziek: James Shelton)
Chantal ‘Taliké' Gellé: Sija (tekst en muziek van haar broer Dada de Fort Dauphin)
Naira Mnoian: Bradyaga (tekst en muziek: Naira Mnoian)
Ghalia Benali: Nari (improvisatie op het woord ‘nari', wat zowel vuur als vrouw betekent)
Minyeshu's bijdrage aan het Nieuwjaarsconcert van het Nederlands Blazers Ensemble is hier te zien.
Live-beelden van Minyeshu met Chewata (met o.a. Eric van de Lest op drums) vind je hier.
Zie hier het uitgebreide tourschema van Minyeshu met Chewata.
Rond de presentatie van ‘Het draagbare paradijs' tourt er een multimediale voorstelling langs enkele Vlaamse podia, waarbij Gerry De Mol zich omringt met Oblomow en enkele van de geïnterviewde zangeressen, onder wie Minyeshu. Oblomow treedt aan in de volgende samenstelling: Gerry De Mol (gitaren en andere snaren), Lode Vercampt (cello), Didier François (nyckelharpa), Frédéric Malempré (percussie), Jan Cordemans (bas). Er zijn in april en mei vijf uitvoeringen, ondermeer in Turnhout. Zie www.oblomow.com.
Met het programma Perles d'amour staat Minyeshu samen met Gerry De Mol en Oblomow 8 april in Amsterdam.
Minyeshu's eerste cd Meba verscheen in '02 bij Mosaique Vivant. Haar nieuwe album heet Dire Dawa, genoemd naar haar geboortestad aan de rand van de Ogaden. Hij wordt gereleased op 8 april a.s. Op 11 april is er een cd presentatie in het Zuiderpershuis in Antwerpen. De cd Africa Unite (Mosaique Vivant MV 799) is te bestellen door overmaking van f 30,- op rekeningnr. 113713665 tnv Stichting Mosaique Vivant, Eindhoven. Zie ook www.mosaiquevivant.nl.
Zie ook:
www.minyeshu.nl, MySpace, www.ja-mu.nl/con_minyeshu.htm, www.ja-mu.nl/perles.htm.
Tour van Het draagbaar paradijs in België:
26 april ...Turnhout
2 mei ...cc ter dilft ..Bornem
8 mei de barre Bierbeek
15 mei ....Genk
17 mei... Maasmechelen