Sofia Karlsson - Svarta Ballader - Amigo AMCD 756 (distributie Music & Words)
De Zweedse zangeres Sofia Karlsson maakte al eerder een solo-cd, Folk Songs. Toen dat album uit was, deed ze bij live-optredens in de toegift nummers van de dichter Dan Andersson. Daaruit kwam een nieuw project voort, waarvan nu een plaat uitgebracht is: Svarta Ballader.
Karlsson heeft een muziekopleiding gehad in Stockholm en maakte van 1998 tot 2002 deel uit van Groupa. Als muzikale invloeden noemt ze eerst haar oma op traporgel en haar opa op accordeon. Dan haar moeder die altijd zong in de auto en toen ze wat ouder werd Fred Åkerström, Dolly Parton, Tracy Chapman, Dansar Edward, Kirsten Bråten-Berg en Lena Willemark.
Dan Andersson is een populaire dichter in Zweden. Hij werd geboren in 1888 en had allerlei beroepen, waaronder kolenbrander en houthakker. De man is nooit rijk geworden, hij kwam uit een arme familie en het was voor hemzelf later ook moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen, dus schreef hij zijn gedichten vooral in zijn vrije tijd, 's avonds na zijn werkzaamheden. Daarbij haalde hij zijn inspiratie uit zijn werk in de bossen, die een grote rol spelen in de teksten. Hij schreef ook romans en korte verhalen en was musicus. In 1914 werd zijn eerste dichtbundel gepubliceerd. In 1920 overnachtte hij in een hotel in Stockholm, waar het beddengoed behandeld was met cyanide tegen ongedierte. Er werd niet goed gelucht en dat werd Andersson fataal. Al snel na zijn dood werden gedichten van hem op muziek gezet. Zoals vaker gebeurt kwam toen ook pas de waardering van het grote publiek voor zijn werk.
De meeste nummers van Svarta Ballader (5 stuks) komen uit de gelijknamige bundel, uit 1917. Drie stukken komen van Kolvaktarens Visor (1915, de titel betekent `liedjes van de kolenbewaker') en twee liedjes komen uit de postume uitgaven van Anderssons werk. Mot Ljuset is een vertaling, natuurlijk wel van de hand van Andersson, van een Franse tekst (Elévation) van Baudelaire.
Er zijn heel wat Zweedse artiesten die de gedichten van Dan Andersson hebben opgenomen. In de afgelopen jaren is de bekendste vertolker van dat werk Thorstein Bergman, die nu ook meedoet op Svarta Ballader. Hij heeft de muziek gecomponeerd bij drie nummers en zingt een daarvan, Vaknatt, dat zoiets betekent als 'doorwaakte nacht', in duet met Sofia Karlsson. Dat vind ik persoonlijk het mooiste stuk op deze plaat. Bergman heeft een donkere, doorleefde stem, die uitstekend past bij het verlangen naar iets om de somberheid en de rusteloosheid te verdrijven. Till Min Syster (Aan mijn zus) werd door Andersson zelf al op muziek gezet. Op de cd horen we dat in een mooie a capella uitvoering door Sofia Karlsson, Sara Isaksson en de bekende folkzangeres Lena Willemark.
Hoewel de titel Zwarte Balladen een donker, ondoorgrondelijk stuk muziek doet verwachten is het tegendeel juist waar. Het geheel klinkt vooral fris, melodieus en soms wat melancholiek. De teksten van Andersson zijn over het algemeen wel somberder van aard. Zo is Du Liv... een bijna cynisch verhaal over het leven, dat niets anders te geven heeft dan de vrede van de dood. Met de begeleiding van Niko Röhlke op pedal steel krijgt het lied een countryachtige uitstraling, die wel past bij de zware inhoud. Maar er is ook wel wat vrolijks te beleven, zoals in het wiegeliedje Vaggvisa of in Helgdagskväll i Timmerkojan, over een vrije avond in de houthakkershut, waar de mannen elkaar vragen om te zingen en te spelen, terwijl ze zitten te eten en te drinken (ze hebben 'brandewijn als troost'). Hier is wel uitgepakt met de instrumenten, twee violen, een cello een basklarinet, een trompet, een piano, een contrabas en slagwerk is heel wat, maar het is klein gehouden. De trompet klinkt wat hoekig, waardoor vermeden wordt dat het strijkersgebeuren heel zoetig gaat klinken. Tot slot is er Minnet, ook met muziek van Thorstein Bergman, over de herinnering aan een geliefde met zwarte haren. Het laatste deel van dat nummer is per telefoon ingezongen door Karlsson, waardoor het idee van afstand mooi verbeeld wordt.
Ik kan me zo voorstellen dat de Zweden zelf verliefd zijn op Dan Andersson. Als hij het heeft over de bossen of de ondergaande zon en het zwarte haar van zijn geliefde krijg je vanzelf heimwee naar het land dat hij beschrijft. Bovendien weet hij op vrij eenvoudige manier te verhalen over de hardheid van het bestaan. Op mij hebben de teksten in elk geval indruk gemaakt. Wie geïnteresseerd is in zijn gedichten zal wel Zweeds moeten kennen/leren. Er is wel een Engelse vertaling, maar die is uitgegeven in 1943 en hooguit terug te vinden in een antiquariaat.
Er doen vrij veel muzikanten mee op Svarta Ballader, maar over het geheel genomen klinkt alles nog vrij ingetogen. Het is een gevarieerde plaat, met soms een folky, dan weer een countryachtig geluid. Af en toe hoor je ook iets wat op singer-songwriter lijkt. Naarmate ik de cd vaker beluister kruipt de inhoud steeds meer in mijn lijf, en wordt de bewondering alleen maar groter. Sinds haar vorige solo-album is Sofia Karlsson gegroeid, en met dit repertoire heeft ze mij definitief overtuigd van haar klasse.
Mirjam Adriaans, waardering: 9