Hurdy-Gurdy - Prototyp - Westpark Music 87121
Je zou zweren dat er een complete Scandinavische newfolk band speelt, inclusief joikende zangeres. Maar het gaat hier om slechts twee draailieren. In handen van de Zweden Hållbus Totte Mattson (Hedningarna) en Stefan Brisland-Ferner (Garmarna) groeit een oude draailier inderdaad uit tot een complete eigentijdse band, zo blijkt op het boeiende album Prototyp dat dit gelegenheidsduo onder de naam Hurdy-Gurdy uitbrengt. Ze poetsen de reputatie van de ooit geringschattend genoemde ‘middeleeuwse synthesizer' op tot een sexy eigentijds instrument, dat het ook in de alternatieve rock niet gek zou doen.
Ooit in 1990, viel de toen 16-jarige Stefan Brisland-Ferner die net Garmarna had opgericht, voor het te gekke instrument dat Totte Mattson bespeelde bij Hedningarna. Ze vonden elkaar in hun zoektocht naar geluiden die je eigenlijk niet verwacht van de traditionele draailier. Een weg die bijvoorbeeld ook bewandeld wordt door Gilles Chabennat in Frankrijk.
Jarenlang experimenteerden de twee Zweden samen. Microfoontjes plaatsten ze op de onmogelijkste plekken in hun instrumenten. Dat leverde compleet nieuwe onvermoede klanken op. De snaren, zowel melodie- als bourdonsnaren, beroerden ze onconventioneel. Niet enkel via de zwengels en het houten wiel, maar ook schurend, tokkelend en ga zo maar door. Ritmische bijdragen komen natuurlijk in eerste instantie via de conventionele weg van de snaar die de trompetkam in de tangentenkast beroert, maar waarom zou je niet op je draailier trommelen en er mee ronddansen, er tegenaan tikken....
Urenlang namen ze samen op. De meest vreemde geluiden, maar ook fraaie traditionele melodieën, hebben ze in een Mac gestopt, uiteengerafeld, geknipt en aaneen geplakt. Het is bijna niet te geloven, maar álle geluiden op hun album Prototyp komen 100 procent zeker enkel uit een draailier, garanderen de muzikanten.
Frappant is dat de geraffineerde opnametechniek en inventieve beroering van de snaren zelfs hier en daar de suggestie wekken van een zijdezacht zingende vrouwenstem zoals in de nummers ‘Ynglingen' en ‘Attmar', of zelfs een compleet meehoemend vrouwenkoor als achtergrond bij het heftig groovende ‘Bleeking'. In ‘Frost Mats' klinkt een schelle joik, en... hoor ik daar echt geen didge? Overigens doet me dit nummer denken aan het eerste nummer op de Hippjokk-cd van Hedningarna.
In zowel het voortslepende ‘Skällstyggen' als het dromerige ‘Oxberg' giert plots een elektrische rockgitaar, in ‘Skuren' ploft een geweldige bas. In de uptempo polska ‘Hönspolka' wordt het ritme bepaald door een doffe dreun plus over elkaar buitelende percussieve geluidjes. Dan weer meen je in ‘Tok Jöns' een loeiend eland te horen, of is het een rondzoemende vlieg waarop met een vliegenmepper jacht wordt gemaakt...? ‘Delirium' komt op gang als een oud machinepark, maar eenmaal draaiend ondersteunt het ratelend en bonkend een ‘gewone' daailiermelodie. Ja, associatief werken al deze geluidjes ontegenzeglijk.
En toch kun je ook genieten van ‘echte' traditionele draailiergeluiden. Uitgangspunt van acht van de twaalf nummers is een traditional die zijn naam bijvoorbeeld ontleent aan het dorp waar ze zijn ontstaan, zoals Venjan, Oxberg en Attmar. Maar ze zijn vrijwel altijd ingebed in een spannende, boeiende groovy Scandinavische sound, waarin je de groepen herkent waaruit de twee muzikanten stammen. Fragiel, mysterieus en intrigerend voortslepend, maar ook krachtig en heftig swingend.
In de meeste melodieën schuilen dansjes als polska en bleking. Dus echt iets voor creatieve dansmaffiosi. Maar het is net zo goed muziek waar je in je eentje lekker op kunt freaken, zoals tijdens het afgelopen Folkwoods-concert van Garmarna waar Stefan Brisland-Ferner zich profileerde als de Jimi Hendrix onder de draailieristen...
Van dit soort muziek gaat het hart van de liefhebber van progressieve folk sneller kloppen. Voorzien van eenzelfde eigengereid rauw randje als de meeste alternatieve rock, zou Hurdy-Gurdy niet misstaan in het opnieuw opgebouwde en twee keer zo groot gegroeide popcentrum De Effenaar in Eindhoven, dat vandeweek werd geopend. Dat zegt immers dat het breder wil gaan programmeren maar tegelijkertijd haar alternatieve rock-imago wil behouden. Programmeren die Zweden dus...
Henk - Waardering: 9 +