Far, far from Ypres - Songs, Poems and Music of World War I
Greentrax recordings CDTRAX 1418
Wat wist ik vroeger over de Eerste Wereldoorlog? Bitter weinig, eigenlijk. Natuurlijk, de feitjes uit de geschiedenisboekjes kende ik wel. Nederland was vooral neutraal, er kwamen veel Belgische vluchtelingen naar ons land en in Noord-Frankrijk woedde een langdurige loopgravenoorlog. Dat was het wel zo'n beetje.
Dit veranderde toen ik eind jaren ‘70 voor het eerst in West-Vlaanderen op bezoek kwam bij Alfred en Kristien Den Ouden die toen in Dranouter folkcafé De Zon uitbaatten. De mensen uit de streek, het West-Vlaamse heuvelland, hadden net een reeks voorstellingen meegemaakt van het volksspel Nooit brengt een oorlog vrede waarin een stel enthousiastelingen uit Ieper en omstreken onder muzikale leiding van Wannes Van de Velde de zinloosheid van de oorlog ten tonele bracht. Ook Alfred en Kristien werkten aan deze productie mee. Zo komt het lied Klaagzang van de vrouwen dat Kristien in het eerste vredesconcert van Passendale zingt oorspronkelijk uit dit volksspel. Van Kristien kreeg ik het boek Van den grooten oorlog cadeau en ik kwam in contact met Piet Chielens, toen de enthousiaste hoofdredacteur van het gloednieuwe folkblad Gandalf, nu bezield coördinator van het In Flanders Fields-museum in Ieper. Met name door de gepassioneerde verhalen en de rondleidingen van Piet, zelf kind van de frontstreek, werd mij duidelijk welk drama zich zo'n zestig jaar geleden rond Ieper had voltrokken. Het laat je nooit echt meer los...
Dit jaar was het op 11 november precies 90 jaar geleden dat WW1 ten einde kwam. Reden voor Ian Green van het Schotse Greentrax-label om de dubbel-cd Far, far from Ypres - Songs, Poems and Music of Word War 1 uit te brengen.
Op cd 1 vinden we de liederen terug zoals die in die tijd werden gezongen, zowel door de soldaten aan het front als door de thuisblijvers. Veel van die liedjes kennen we nog: It's a long way to Tipperary en Pack up your troubles in your old kit bag zijn liedjes die waarschijnlijk heden ten dage nog in de padvindershandboeken te vinden zullen zijn.
Op de cd is goed te horen dat de toon van de liederen in de loop van de oorlog veranderde. Waren de eerste liederen optimistisch, veel soldaten verwachtten dat de oorlog voor kerst (1914) afgelopen zou zijn, later werden de liederen in de loopgraven bitter en ironisch van toon en sloeg van tijd tot tijd de gekte toe (Hush! Here comes a whizz bang, Bombed last night), terwijl tegen het einde van de oorlog de frontsoldaten murw geslagen zijn en naar het einde snakken (When this bloody war is over, I don't want to be a soldier, I want to go home).In Joe Soap's Army wordt zelfs kritiek geleverd op de militaire staf, eigenlijk ongehoord voor die tijd. Soldaten zongen vooral uit verveling. Het is niet algemeen bekend dat de soldaten per jaar slecht drie of vier dagen daadwerkelijk in actie waren. De rest van de tijd werd besteed aan afmattende exercities, langdurige marsen en proberen te overleven in onhygiënische en oncomfortabele omstandigheden in de loopgraven.
De liederen worden gezongen door The McCalmans (Ian McCalman, Nick Keir en Stephen Quigg), bijgestaan door Ian Bruce, Fiona Forbes, Tich Frier en Hamish Bayne. Niet zo imponerend als het Engelse trio Coope, Boyes & Simpson dat in de loop der jaren ook heel wat van deze liederen tijdens de Passendale-vredesconcerten ten gehore bracht, maar wel vanuit het hart gezongen. De soldaten uit de loopgraven zullen ook wel niet allemaal zulke geweldige zangers geweest zijn...
Op cd2 vinden we liederen afkomstig uit de omvangrijke catalogus van het Greentrax-label. Zo horen we weer Dick Gaughan met het magnifieke Why old men cry, afkomstig van het album Redwood Cathedral. De piepjonge Karine Polwart en Sheena Wellington zingen op jeugdige wijze de wondermooie tekst van Violet Jacobs, wiens enige zoon Harry in de zomer van 1916 sneuvelde aan de Somme. Natuurlijk vind je op dit album het nodige werk van Eric Bogle. Het bekende And the band played Waltzing Matilda en het minder bekende, maar zeker niet minder imponerende As if he knows. Het laatste lied verhaalt over de Australische soldaten die in het Midden-Oosten hun paarden moeten afmaken zodat ze niet in handen vielen van de, in de ogen van de soldaten, hardvochtige Arabische bevolking. Een eenvoudig doch aangrijpend lied, zoals alleen Eric Bogle die kan schrijven. Zijn bekendste anti-oorlogslied is natuurlijk The green fields of France. Op dit album wordt dat lied vertolkt door The Corries. Ze doen niet veel onder voor hun Ierse generatiegenoten The Furey Brothers die dit lied groot hebben gemaakt.
Voor dit album zijn ook een aantal nieuwe liederen geschreven. De meeste indruk maakt ontegenzeggelijk Black is the sun van de jonge singer-songwriter Steven Palmer. Hij schreef het lied tijdens een stage in het Schotse Dumfries in november 2007. De drone die het lied op beklemmende wijze begeleidt, werd ingezongen door de andere deelnemers aan de stage.
Het bekende gedicht In Flanders Fields van John McCrae wordt voorgedragen door BBC Scotland-presentator Iain Anderson. Hem horen we ook in Cha Till MacCruimen van Ewart Alan Mackintosh dat, aaneengevlochten met Heather Heywood's MacCrimmon's Lament, een mooie afsluiting van dit album vormt.
Men kan als kritiek op dit album aanvoeren dat het nogal een Schotse aangelegenheid is. Dat is inderdaad waar, maar het album vormt een eerbetoon aan alle soldaten uit heel Groot-Brittannië, Ierland en de rest van het Britse rijk. Des Brogan stelt in zijn voorwoord dat er meer Schotten in het leger zaten dan vanuit enig ander deel van het Britse rijk. Vanuit die optiek is het wellicht ook niet zo verwonderlijk dat een Schotse platenmaatschappij zoveel anti-oorlogsliederen in zijn catalogus heeft. Met een goed gedocumenteerde booklet vormt Far, far from Ypres een aangrijpende muzikale herinnering aan een van de zwartste perioden uit de geschiedenis.
Assie Aukes - waardering: 9