Oude ballade
naar nu vertaald
De Vlaamse groep Ambrozijn en Paul Rans (ooit Rum) hebben samen de lange sage van de De hertog van Brunswyk op CD gezet. De oud-Hollandse teksten hebben ze in verstaanbaar Nederlands vertaald en zijn in 'twaalf hapklare hoofdstukken' verdeeld. Paul Rans vond er traditionele melodieën bij en leden van Ambrozijn componeerden nieuw melodieën.
De hertog van Brunswyk werd in de 19de eeuw opgetekend maar het kan goed stammen uit de 15de of 16de eeuw. Zoals met zoveel oude liedteksten is deze sage in verschillende versies terug te vinden in diverse liedverzamelingen. Mogelijk ontbreken er zelfs nog strofes.
Het verhaal handelt over een hertog die zijn vrouw verlaat om ten strijde te trekken. Hij spreekt met haar af dat ze met een ander mag trouwen als hij na zeven jaar niet terug is. Wanneer hij na zeven wilde jaren thuiskomt kan hij te nauwer nood voorkomen dat zijn vrouw, die hem dood waant, met een andere trouwt. Een bekend thema. Je komt het allemaal tegen: storm, gevaarlijk beesten, gevechten, hongersnood, verre landen, de duivel, etc.
Met De Hertog van Brunswyk hebben Ambrozijn en Rans drie maanden langs de podia rondgetrokken. In die tijd voerden ze het - louter akoestische project - zo'n dertig keer uit. In juni dit jaar is het opgenomen, bij Ambrozijn-gitarist Tom Theuns thuis en in een studio. Zeg maar live; er komt geen overdub aan te pas.
De muziek van dit project is met de productie van het album verleden tijd, maar ligt nu wel voor de eeuwigheid vast, met dank aan Eufoda van het Davidsfonds. Een enkel nummer, gecomponeerd door Tom Theuns, keert nog geregeld terug in het Ambrozijn-repertoire. Het gaat om Sneller dan prins Laurent, waarbij je in de intro op gitaar Theuns' voorkeur herkent voor het spel van Bretonse gitaristen als Soïg Sebéril.
De 65 strofen van het verhaal zijn verdeeld over twaalf liedjes van elk zo'n 4, 5 á 6 coupletten. Negen van de 16 melodieën (4 instrumentaal) zijn traditioneel. De inbreng van Ludo Vandeau is groot. Voor vijf nummers bedacht de Ambrozijn-zanger de muziek, zoals voor het prachtige De Leverzee, dat ook op een regulier Ambrozijn-album niet uit de toon zou vallen. Een aantal melodieën is meerdere keren gebruikt, maar door veranderde arrangementen niet meteen als zodanig herkenbaar.
Paul Rans is goed thuis in oude muziek. Zijn stemgeluid lijkt trouwens aan de oertijd ontleend. Het album bevat enkele typische Rans-stukken waarin hij zichzelf op luit begeleidt, zoals Verkoopt de hertog zijn ziel aan de duivel. Maar het merendeel van de nummers heeft toch een Ambrozijn-signatuur.
Niet dat dit album klinkt als de laatste Ambrozijn-cd Kabonka, afgelopen zaterdag nog bekroond met de Klara-muziekprijs 2003. Het karakter van De Hertog van Brunswyk is iets traditioneler. Dit project-album is ook iets minder spannend doordat terughoudender is omgesprongen met dissonantjes en speelse frivoliteitjes. In die zin is het album iets minder op z'n Ambrozijns uitgekristalliseerd. Toch herken je die typische drive. Een enkele keer zelfs de 'losbandigheid' zoals in de vrolijke la-la-la uitbarsting in 'Satan gefopt dankzij de leeuw'. Zeker in de finale zijn in drie opeenvolgende nummers de drive van de accordeon en de speelsigheid op viool des Ambrozijns. Vandenabeele laat zijn strijkstok trouwens vaker spannend over de snaren dansen zoals in het al geroemde De Leverzee.
Ambrozijn heeft het druk, ook met tal van nevenprojecten. Je vraagt je af waar ze de tijd vandaan halen. Dat deze De Hertog van Brunswyk als 'tussendoortje' een goed peil bereikt spreekt voor de kwaliteit van de muzikanten. Daarnaast is het mooi meegenomen dat ze geen historische reconstructie van de ballade hebben gemaakt, maar een interpretatie zodat De Hertog van Brunswyk voor een breder publiek zeker meer dan de moeite waard is.
Het album bevat een fraai vormgegeven tekstboekje waarin alle 65 strofen te lezen zijn, plus een verantwoording door Paul Rans.
Wouter Vandenabeele: viool/compositie
Wim Claeys: diatonische accordeon, doedelzak (!) en shakers
Tom Theuns: gitaar en zang/compositie
Ludo Vandeau: zang/composities
Paul Rans: zang en luit.
Opname en mix: Fritz Sunderman
Henk - Waardering: 8