Ik had nog nooit gehoord van een andro, hanter dro, gavotte, of hoe die dansen ook bleken te heten. Ik had geen notie van folk, en al helemaal niet van het begrip fest-noz. Maar dat was toch heus waar ik met mijn vrienden, allemaal tussen de 16 en de 18 jaar oud, in verzeild geraakt was.
Bekeerd tot de folk leerde ik jaren later de mannen van Sonerien Du kennen. Ze overgoten hun Bretonse swingende muziek met folkrock én humor. Wat hebben we gelachen en doorgezakt met banjo-speler / bassist Jean-Pierre Le Cam. Aan de bar probeerde hij me het verschil tussen de rijdansen Hanter Dro, An Dro, Gavotte, Dañs Plinn en Dañs Fisel uit te leggen.
Met een olijke blik wijdde hij ons later op de avond in in de geheimen van parendansen als Kas a Barh, Scottische en Valse. Van hem begreep ik dat Noz niets te maken had met 'samen', zoals ik steeds dacht, maar gewoon met nacht. Als het feest overdag begon heette dat gedeelte Fest-Deiz. Zeker dan waren we de volgende ochtend zowat alles weer vergeten.
Later tijdens een festival in het Belgische Hasselt overwon ik de schroom en sloot aan bij een andro. Supergitarist Dan Ar Braz hield ‘m wel twintig minuten aan de gang. De trance waarin ik terechtkwam voelde heerlijk.
Jarenlang ben ik gespitst geweest op Bretonse muziek. Lekker traditioneel zoals die van de broers Morvan of Les Soeurs Goadec. Maar meer nog volgde ik de groepen en muzikanten die de moderne muziek van hún tijd, zoals rock, pop en jazz, combineerden met de traditionele Bretonse muziek.
Laat ik eens een laatje namen opentrekken: Stivell, Sklof, Gwendal, Tri Yann, Jacques Pellen, Gilles Le Bigot, David Pasquet, Etienne Grandjean, Soldat Louis, Kern, Pennou Skoulm, Glaz, Bleizi Ruz, Diwall, Dibenn, Barzaz, Kornog, Mugar, Yann-Fañch Perroches, Erik Marchand, Denez Prigent, Alain Genty, Kemener, Yann Honoré, Loïc Blejan, Annie Ebrel, Ar Re Yaouank, Squiban, etc. En al die broers, zoals die van de families Molard, Pellen en Guichen. En dan ben ik nog lang niet op de helft.
Ja, de Bretonnen doorspekken hun traditionele muziek graag met die van nu. Tegenwoordig gaat het om fuzz, funk, samples, dub, hiphop, gwana, beats, grooves, etc. Let maar eens op bands als Karma, Esquisse, of Forzh Penaos. Zij tillen nu het fest-noz naar grote hoogte, ook voor de jonge muziekliefhebber van nu.
Voor de zekerheid nog even geïnformeerd bij muziekmaat Peter, die Bretagne kent als zijn broekzak. Hij zegt ondermeer: "Ik vind het opvallend dat op de grote Bretonse festivals maar weinig nieuwe Bretonse namen te zien zijn. Er bestaat een zekere voorkeur voor Bretonse folkrock als je het zo mag noemen. Voorbeelden zijn David Pasquet Group en Plantec. Vermeldenswaard is het 10-jarig bestaan van Gwerz en (...) vooral het Hamon Martin Quintet met de cd 'les Metamorphoses'."
Ik zou er weer eens op af moeten. Van een fest-noz ter plaatse is het wat mij betreft afgelopen jaren nauwelijks nog gekomen. Of het moet die ene keer geweest zijn in La Rochelle waar we per ongeluk terechtkwamen in de chaos van een soort ‘nautische dagen'. De terrassen puilden uit, zoals ook alle pleinen. Overal hoorde je die intrigerende combinatie van bombarde en biniou in hun onophoudelijk vraag- en antwoordspel. Dat Kan Ha Diskan vind ik het meest typerend en tevens het mooiste van de Bretonse muziek.
Toen ik laatst de festivalkalender samenstelde, begon het weer te kriebelen. Natuurlijk heb ik dat grote Lorient festival erbij gezet, dat elk jaar weer begin augustus zo'n 400.000 (!) mensen op de been brengt. Als je er alle grote concerten wilt bijwonen, is het een rib uit je lijf. Maar op straten en pleinen, in parken en rond terrasjes, overal is tien dagen lang van alles te doen, gratis en voor niks.
Nog zoiets moois - maar iets minder massaal - is het Festival de Cornouaille in Quimper. Op het Place Saint Corentin is er voor de balfolkies elke dag dansles. Ook daar is op tal van pleinen en straten veel te doen, dag en nacht. De muziek stopt pas als de laatste dansers onder zeil gaan. Mooie plaats trouwens, Quimper.
Lorient of Quimper zijn groot gegroeid. Wil je wat intiemers dan kun je eigenlijk in elk Bretons gehucht terecht, zoals die ene vlek bij St. Malo waarvan me de naam ontschoten is. Elk dorp heeft zijn eigen cercle en zijn eigen fest-noz. Als je in de buurt bent moet je gewoon de affiches in de gaten houden. Of even bij de bakker of in de kroeg informeren.
Voordat je naar Bretagne gaat is het ook geen slecht idee om eens te googelen. Al is het alleen maar om in de stemming te komen. Ik kan dit jaar niet, maar heb ‘t toch gedaan. Hier onder een klein deel van mijn uitgebreide surftocht. Kijk uit, want voor je het weet verzeil je in zo'n andro-trance...
Henk
PS:
Kijk op www.fest-noz.net waar het eerstvolgende fest-noz is.
Site van het International Committee for the Defense of the Breton Language, geeft op www.breizh.net/icdbl/saozg/guide.htm in het Engels meer inzicht in alles rond Bretonse muziek.
Download op breizhpartitions.free.fr gratis Bretonse muziek.
Voor Bretonse uitgeschreven muziek zie breizhpartitions.free.fr/en/brittany_scores.php.
Lees deze site nog even door voor je verder gaat
Traditionele kledij hoort er nog steeds bij. Hier de 15eme nuit celtique, Nuit de la St Patrick à Bercy !
Lekker walsen in de buitenlucht. Valse écossaise au diatonique jouée à Augan 2006 dans la cadre du Festival d'accordéon op YouTube.
Wil je een indruk krijgen van de mooie stad Quimper of van Dournenez kijk dan eens naar dit filmpje (met mooie soundtrack).
Lorient, je bent er niet de enige. Veel concerten op dure podia, maar er is ook meer dan genoeg gratis in cde buitenlucht mee te maken zoals de La Grand Parade. Hier een opname tijdens het festival vorig jaar: Desfile de bagad en la Grand Parade en Lorient 2007.
Fest noz tijdens het festival in Lorient gewoon op een terras langs de straat zoals hier bij het terras van de taverne ‘La truie et sa portee'.
En dan nog wat links naar een paar groepen.
Sonerien Du bestaat nog steeds, zoals ook de drijvende kracht achter de groep, Jean-Pierre Le Cam. Hier bespeelt hij de bas, vroeger ook vaak de banjo.
Forzh Penaos: bezit met drie blazers (dwarsfluit, bombarde en doedelzak) een diepe traditionele basis maar kleurt eigentijds door de stomende ritme-sectie op elektrische gitaar, bas en drums. Luister op MySpace.
Zie hier de traditionele good-old Frères Morvan op Fest Noz Point Croix.
Diezelfde Frères Morvan sluiten zich niet af voor iets swingends zoals hier in concert met Red Cardell.
Freestylen bij Ar Re Yaouank aux francofolies de La Rochelle op deze link.
Een van de grote Bretonse namen van de laatste decennia is Denez Prigent. Hier http://www.youtube.com/watch?v=WlKSIduOsUA&feature=related zie je hem met band op de Folk Nuit Celttique Bretaña gwerz
Opvallend is momenteel Hamon Martin Quintet. Fest Noz vol energie en swing, maar natuurlijk ook met melancholie. Vijf jonge dertigers trekken de traditie naar nu. Mathieu Hamon: zang / Janick Martin: diatonische accordeon / Erwan Hamon : bombarde, houten dwarsfluit / Ronan Pellen : cistre / Erwan Volant : bas. Zie hun MySpace en home page www.hamonmartin.com.
De groep Karma grijpt in zijn fest/noz muziek ook naar elementen uit gnawa, jazz en dub. Hier een mooi filmpje van een live/concert, hier nog een tijdens het Lorient-festival afgelopen jaar en hier hun myspace plek.
Startijenn is Bretons voor energie. Maar dit vijftal kan ook intieme dansmuziek spelen. Prachtig. Een feest voor folkbal dansers. Maar ook voor de luisteraar! De muzikanten zijn nog jong, maar de groep viert dit jaar jaar reeds zijn tienjarig bestaan. Samenstelling: Tangi Oillo: gitaar / Konogan an Habask: uileann pipes, biniou / Kaou Gwenn: drums / Youn Roue: bombarde / Tangi ar Gall-Carre: diatonische accordeon. Luister hier en bekijk het hier, meer info op www.startijenn.com.