Artistieke krachtpatserij
Sinikka Langeland is zangeres en bespeelster van de 39-snarige concert-kantele. Zij viel al eerder op met produkties als "Har an lyttet til elvene om natta" (1995) en Lille Rosa (2000). Haar nieuwe CD "Runoja" is een zeer bijzondere CD. Runeteksten waarvoor Lange- land Runemelodieën uit Finland en Karelië gebruikte.
Dat vergt enige uitleg.
De Runeteksten/liederen uit het Noorse Finnskogen (Zuid-Oosten) zijn het kulturele erfgoed van een stam van Finse "kolonisten": de Skogfinns (een minderheidsgroep die overigens nog steeds bestaat), die rond 1600 neerstreek in dit gebied. Het woord "rune" is oud-Germaans voor "geheim", "tovenarij". Runesongs zijn magische liederen die een verschillende boodschappen kunnen bevatten: heldendichten, maar ook lyrische beschrijvingen over de natuur- en natuurverschijnselen.
Op deze CD gaat het om Runeteksten: de zgn. "Loitsu's". Teksten met een bezwering of formule die werden gebruikt om mensen te genezen of te beschermen. Deze loitsu's hebben oorspronkelijk geen melodie. Ze werden met kracht en veel emotie voorgelezen of op zangerige toon gereciteerd. Degene die deze teksten op de juiste wijze kon gebruiken noemde men de "tietäja" of "runoja".
Voor de runeteksten gebruikt Sinikka Langeland dus muziek van andere runesongs (zelfs uit een andere tijd en een ander gebied). Daarbij wordt ook nog eens een verbinding gemaakt met moderne, geïmproviseerde jazz. Zowel in arrangement als instrumentarium bijv. kantele versus/met trompet. Dat klinkt behoorlijk bedacht maar dat is het niet. Bij het uitvoeren van traditionele "runesongs" gaat het vooral om improvisatie en (daarmee gepaard gaande) creativiteit. Twee begrippen die ook kenmerkend zijn voor de kantele-traditie waarin op basis van 5 noten eindeloos geïmproviseerd werd.
Dat is de reden waarom Sinikka Langeland zich op deze CD laat omringen door muzikanten uit de geïmproviseerde muziek: Bjørn Kjellemyr (bas), Pal Thowse (drums) en Arve Hendriksen (trompet). Stuk voor stuk grote namen uit de Noorse Jazz-scene.
Improvisatie dus, niet als doel op zich maar omdat het een "natuurlijk" deel is van deze muziek. Géén eindeloos, doelloos "gefreak" maar muziek met kop en staart. Bezwerend, indringend in teksten die soms gezongen, soms in de vorm van een formule uitgesproken worden ("Tirun Lirun"), zelfs soms als een moderne "rune-rapsong" klinken ("Pakeneva").
Veel emotie in het stemgeluid van Sinikka Langeland. Lieflijk, klagend maar ook schril, uitdagend en fel met power-vocalen in "Vinterrune". Luister eens naar "Steinrune". Dit nummer illusteert hoe geslaagd deze fusie tussen traditie en moderne muziek is. Een a-capella intro gevolgd door traditionele kantelebegeleiding waarna het nummer een aangename swing krijgt door invallende drums en bas.
Of de kleine maar o zo fijne bijdragen van trompettist Arve Hendriksen. Die blaast zijn trompet zo zacht aan in "Voi Veikkonen" dat het voelt als een aangenaam voor- jaarsbriesje.
En dan de ritme-sectie. Zeldzaam intelligent drumwerk van Pal Thowse. Soms swingend, altijd dynamisch ("Ulverune"), nooit saai. De donkere contra-bas van Bjørn Kjellemyr die het schelle geluid van de kantele in "Ampiainen" op adembenemende wijze countert, maar ook als aanjager fungeert in het nummer "Voi Veikkonen".
Je zult het inmiddels wel begrepen hebben. Ik ben helemaal gevallen voor deze CD. Eén van de beste CD's die ik dit jaar tegenkwam.
Paul - Waardering: 9+