Naakt & Levend dekt perfect de lading van het nieuwste album van singer-songwriter Sido Martens. Naakt omdat hij zich in zijn teksten op een poëtische manier bloot geeft, maar ook naakt vanwege de fraai klein gehouden arrangementen. Levend omdat dwars door de soms melancholieke en sombere overpeinzingen heen een onweerstaanbare levenslust breekt. Maar ook levend omdat Martens op zijn dvd live te zien en te horen is.
Naakt & Levend is een geslaagd multimedia project. Het gaat om een cd met zeventien nieuwe Nederlandstalige liedjes. Een dvd met oud en nieuw materiaal. En dat samen in een zesendertig pagina's omvattend smaakvol vormgegeven boekje in A5-formaat, gebonden en genaaid. Het bevat alle teksten, mooie foto's en aanvullende schrijfsels. De oplage bedraagt slechts honderd stuks.
De dvd toont archiefbeelden van bijvoorbeeld Martens op Pinkpop in 1976, of met zijn oude Fungus-maat Fred Piek aan zijn zijde in theater Romein in 1999. Maar ook recente beelden van Martens aan de waddenkust. Onverstoorbaar tokkelend op gitaar en zingend tegen een decor van een donkere hemel, jagende wind, ruisend riet en een schor krijsende meeuw. Fraaie filmische impressies gemaakt door Ismaël Lotz van vijf op locatie live gespeelde liedjes van vroegere albums: Schelp (De Loper '96), Mirakels en Schuilen (De Plofklant '01), Knekelman (Arbeid '02) en Stil (Eiland '03) .
De beelden tonen een afgetrainde lange afstandsloper, die Martens ook is. Dat zegt iets over de bezetenheid waarmee de man leeft en werkt. Vanaf 2001 is dit al de vijfde cd op rij, telkens vol zelf geschreven en gecomponeerde nieuwe liedjes. Teksten van hoog niveau. Niet zomaar eventjes uit de mouw geschud. Allemaal omgeven met doordachte subtiele arrangementen. Dat vereist net zoveel overgave, doorzettingsvermogen en transpiratie als tijdens die onafzienbare kilometers door de Friese wind.
Na zijn succesvolle periode in de jaren zeventig met ondermeer Fungus en Farmers Union, keek Martens lange tijd niet meer om naar zijn gitaar. Deze dip duurde ruim vijftien jaar. Daarna begon hij aan zijn tweede, zeer productieve, muzikale jeugd. Hij ontwikkelde een volstrekt eigen stijl. Nederlandstalige archaïsche taal verwerkt hij in poëtische teksten waarin overpeinzingen, zieleroerselen en liefde voor de natuur hand in hand gaan. Geen gesneden koek.
De muzikale basis vormen Martens' aangename zangstem met heldere dictie, diens begenadigd spel op gitaar, banjo & mandoline plus de inbreng van zijn muzikale maat, bassist Jan van Olffen. Dan boft hij te kunnen kiezen uit een kring muzikale vrienden om hem heen die de nummers inkleuren op tal van instrumenten, zoals dit keer op steelgitaar (Meine Bruinsma), accordeon (Jacob Seitsma), trombone & tuba (Eric Roelofsen) en drums, udu, hang & percussie (Jan Wolfkamp).
De twee zangeressen van Ygdrassil, Linde Nijland en Annemarieke Coenders, verzorgen de backing vocals terughoudend maar functioneel. Waar nodig versterken zij de stemming. Met mededogen omgeven ze de zielenpijn in Ravenvrouw. Met smartvolle stemmen huilen ze mee in Vaders als de steelgitaar al de toon heeft gezet bij de strofe: vader is de vriend / die samen met mij grient / als de liefde mij verlaat / en ik tranen heb verdiend / in zeven sloten loop / en van niemand ben gediend.
In muziek en tekst toont Martens zich zo springlevend als een vlucht trekvogels op hun tocht naar het zuiden. Zoals enkele vogels zich plots los kunnen maken uit de formatie door recht omhoog te schieten alvorens zich weer naadloos te voegen in de formatie, kan Martens opeens met kopstem een octaaf hoger uitpakken. Of na een rits van poëtische diepgravende nummers verrassen met een knipoog als hij zingt: geef mij nou maar zo'n liedje / zo'n heel eenvoudig liedje / ... / moet niet te moeilijk klinken / of elitair gaan stinken / want daaraan heb ik vreselijk de pest / gewoon van blablabla / en in de gloria / olé en door de plee en fuck de rest.
Als de vogels hun trek naar warmere oorden overwegen, begint Martens aan zijn cd-opnamen. Dit is nu al zijn vijfde album op rij dat in de donkere dagen rond Kerstmis uitkomt. Een mooie tijd om zijn sfeervolle muziek en prachtige teksten op je in te laten werken. Sfeervol is het zeker. Als je hoort hoe de accordeon een nummer als Zoveel harten kleurt, of de trombone Zoutelief, of de steelgitaar Tijding, dan lopen de rillingen je over de rug.
Meer nog ben ik onder de indruk op de momenten dat hij zijn zang enkel omgeeft met dermate traag fingerpicking gitaarspel dat elke snaarberoering een extra dramatische lading krijgt, zoals in Naakt en Scheepsrecht. Tja, Martens klonk nog nooit zo sterk als op dit album.
Maar het kan nog beter. Boven zichzelf uit stijgt hij namelijk in de miniatuurtjes Brug en Levend. In Brug begeleidt hij zich enkel op banjo, als ware het een Amerikaanse traditional. De tekst beschrijft een bijna dodelijk ongeluk op jonge leeftijd. Subtiel gitaar- en mandolinespel met een lyrisch accordeonnetje omarmen de tekst in Levend, die bewogen lijkt te handelen over het moment dat hij uit zijn creatieve dip kwam zo'n tien jaar geleden: het regent, maar vanavond ben ik blij / ... / zo'n hart vol mededogen, nee, dat kende ik nog niet / je liet me weer geloven in de krachten van een lied...
Het album eindigt met het instrumentaaltje Amelanding, of om met Martens te spreken, een ‘klankschap'. Het nummer kent ook een tekst, die in het boekwerk is afgedrukt. Als luistertip adviseert Martens de tekst gelijkopgaand met de muziek te lezen. Een bijzondere ervaring. De elektronische klanken en het geluid van klotsende golven wekten aanvankelijk associaties op met muzikaal behang. Na enkele luisterbeurten kregen echter de aardse banjoklanken en de indringende gitaar de overhand en werd het steeds genietbaarder. Maar wat doet die verwijzing naar ‘House of the Rising Sun' daar op 't eind? Staat dat op Ameland? Ik zei het al, geen gesneden koek..., maar oh zo mooi!
Henk - Waardering 9