Kirsten Bråten Berg, Marilyn Mazur, Lena Willemark - Stemmenes Skygge - Grappa Musikkforlagg HCD 7185
Het begon allemaal vijf jaar geleden. Voor het jazzfestival in Molde (Noorwegen) werden middeleeuwse stukken bewerkt door de Noorse Kirsten Bråten Berg en de Zweedse Lena Willemark, die al jaren bevriend zijn. De Deens/Amerikaanse percussioniste Marilyn Mazur deed ook mee, en toen bleek dat danseres Ingrid Lorentzen graag eens op middeleeuwse balladen zou dansen was er een project geboren. In 2003 werden opnamen in Kopenhagen gemaakt, in april van dit jaar verscheen het album: Stemmenes Skygge.
Er staan 10 nummers op deze plaat, die zo'n 50 minuten duurt. Het zijn voor een deel traditionele Scandinavische balladen en instrumentalen, maar ook eigen nummers, op een geheel eigen manier gebracht door drie vrouwen. Kirsten Bråten Berg heb ik leren kennen door haar deelname aan een cd uit 1993 met Noorse bewerkingen van nummers van Leonard Cohen. Toen was ik al onder de indruk van haar prachtige wat donkere stem, nu wordt dat nog eens versterkt, omdat de stem centraal staat op Stemmenes Skygge, oftewel Schaduw van de Stemmen. In samenwerking met Lena Willemark, folkzangeres met een helder stemgeluid, en Marilyn Mazur op allerlei vormen van percussie wordt een mystieke sfeer opgeroepen, die echter nergens zweverig of vaag wordt.
De dames zingen van bijna fluisterend tot soms krijsend als heksen. Mazur begeleidt niet altijd, grote delen zijn a capella, maar als zij een instrument ter hand neemt weet ze een oergeluid te creëren met tromgeroffel, zoals in het instrumentale Huvkraft, of juist heel ingetogen met jug op Varulven en heel intens met gongen en bekkens op Rike Mannens Själ. Dit nummer duurt maar liefst ruim tien minuten, maar verveelt geen moment door de variatie die erin gelegd wordt door de afwisseling van de stemmen, af en toe begeleid door percussie, maar ook door de mondharp die Kirsten Bråten Berg bespeelt. Die komt ook nog terug in de Gammelspaken Polskan, waar Lena Willemark de viool aan toevoegt. Dat klinkt dientengevolge wat traditioneler dan de rest, maar het past toch goed in het geheel. Er staat ook nog een 'kulning' oftewel herderslied op, Ljom. Daarop wordt de hiii-roep gedaan als waren de zangeressen Sirenen die arme zeelui naar zich toe lokken, alleen gaat het hier om schapen die bij elkaar moeten blijven, dus wordt ook wat geblaf ingevoegd, zodat je het gevoel krijgt zelf op de stille bergwei te staan, waar de honden trouw hun werk doen. Erg vernieuwend is Edh Buser, van Mazur en Willemark, waar de eerste zich mag uitleven met getingeltangel, en waar de stemmen klinken zonder een tekst te vormen. Afsluiter is opnieuw een lang lied (ruim 13 minuten): Valivan, het verhaal van een schipper en een jonkvrouwe. Deze ballade is in de Scandinavische landen goed bekend. Kerstin Blodig nam ook al eens een (Zweedse) versie op, onder de titel Vallevann, met een Keltisch aandoend geluid. Op Stemmenes Skygge staat een andere variant, een mengeling van Zweeds en Noors, in een arrangement van de drie vrouwen samen. Met uitbundig tromgeroffel, en alle registers van de zang opengetrokken, van zacht tot hard, is dit het perfecte einde van de plaat.
Wat goed is heeft tijd nodig, zo luidt het gezegde, en blijkbaar waren er vijf jaar nodig om dit project op cd uit te brengen. Er is in elk geval veel aandacht besteed aan de uitvoering, zodat het allemaal erg mooi klinkt. Als luisteraar kun je helemaal verdiept raken in de noordse middeleeuwse sferen met soms heel moderne klanken. Het is heel begrijpelijk dat dit in eerste instantie op een jazzfestival is uitgevoerd. Soms klinkt het heel apart, heel eigenzinnig zelfs, maar wie geïnteresseerd is in die oude Scandinavische balladen en polska's zal dit nieuwe jasje ook wel weten te waarderen. Op een festival dat vernieuwende folk brengt zou dit ook niet misstaan.
Mirjam Adriaans, waardering 9-