The Gloaming - Live at the NCH - Real World Records (CD en 2LP) RW219
Toen Martin Hayes (fiddle), Dennis Cahill (guitar), Iarla Ò Lionaírd (vocals), Caoimhin Ó Raghallaigh (hardanger fiddle) en Thomas Bartlett (piano) zeven jaar geleden voor de eerste keer in de Grouse Lodge Studios in Westmeath bij elkaar kwamen om te verkennen wat er mogelijk was aan vernieuwing binnen de Ierse muziek zonder de traditie geweld aan te doen, hadden ze niet kunnen voorzien hoe succesvol de resultaten van hun gezamenlijke muzikale inspanningen zouden zijn.
Wat begon als een experiment en uiteindelijk twee zeer fraaie albums opleverde, groeide uit tot iets wat bijzonder boeiend en spannend was in de Ierse muziek. Iets wat er opnieuw in slaagde om de luisteraar te ontroeren, en te verrassen, met onmiskenbaar de band met het verleden, met de muziek van vroeger, maar tegelijkertijd muziek, die een nieuw leven heeft gekregen, iets wat nog niet bestond maar wat toch aanvoelde, als iets, wat al lang deel uitmaakt van de eeuwige muzikale erfenis.
De samengevoegde exceptionele kwaliteiten van de leden binnen de The Gloaming creëren een nieuwe werkelijkheid die de traditionele folkmuziek verbindt met hedendaagse en klassieke muziek, kamermuziek en experimentele muziek met post-rock, jazz en avant-garde invloeden. Een dergelijke vermenging van stijlen had gemakkelijk tot een complete muzikale warboel kunnen leiden, maar de chemie tussen de muzikanten bleek zo groot en de box aan muzikale ideeën zo vol dat ze deur wijd openzetten oor de toekomst van de traditionele muziek in de 21ste eeuw.
Toen Martin Hayes in 2011 op zoek ging naar leden voor zijn groep, die pasten bij zijn denkbeelden om de Ierse muziek nieuw leven in te blazen, leek Bartlett, als het jongste lid van de band, deel uitmakend van de New Yorkse songwriterscene in de Indiehoek, en bekend als Doveman, pianist, zanger en producer van o.a. Martha Wainwright, Sam Amidon en Anthony en The Johnstons misschien een beetje een vreemde eend in de bijt, maar zijn interesse in de Ierse muziek kreeg hij als kind al mee. Hij was gefascineerd door de optredens van Martin Hayes tijdens een vakantie met zijn ouders in 1993 naar Ierland toen hij 12 was. Hij bezocht alle concerten van Martins tournee en boekte snel daarna Hayes voor een concert bij hem thuis in Vermont. Net op de tijd werden de ouders van folkzanger Sam Amidon ingeschakeld, een vriend van Thomas, ze vormden samen een jeugdig duo, om dat concert toch nog in goede banen te kunnen leiden.
Het optreden werd een succes en Martin bleef contact houden met zijn jonge bewonderaar en zijn ontwikkeling als muzikant. Vooral zijn andere benadering van de muziek en de mogelijkheden tot vernieuwing die zijn inbreng bood, sprak Hayes aan, net als de kwaliteiten van de in Dublin geboren Caoimhin Ó Raghallaigh, die eerder vooral werd aangetrokken door minimale en experimentele muziek. Zijn vermogen om de ruimte en textuur tussen de noten op te vullen met zijn Noorse hardanger d’amore zorgde voor hypnotiserend spel, zowel solo als binnen het groepsgeluid.
Aan de vooravond van zeven uitverkochte voorstellingen in de National Concert Hall in Dublin van 5 t/m 12 maart, hun enigste liveoptredens helaas in 2018, brengt de groep hun derde album uit, een live-cd, die Thomas Bartlett samenstelde uit opnames van verschillende concerten in de afgelopen twee jaar in deze muziektempel, die voor de groep een tweede thuis is geworden. Daarbij koos hij één nummer van hun debuut cd en vijf tracks die op het tweede album stonden: The Booley House, Cucanandy, The Sailor’s Bonnet, The Pilgrim’s Song, The Rolling Wave en Fáinleog.
De studio-opnames werden daarbij alleen gebruikt als uitgangspunt van waaruit de muziek uitzwermt in onverwachte nieuwe richtingen, breaks en plotselinge overgangen naar een nieuwe melodie of het inpassen van oude nummers in volstrekt nieuwe arrangementen, waardoor ze een nieuw leven gaan leiden, vol van de opwinding en de speelvreugde die de leden van de groep gevoeld moeten hebben, tijdens hun concerten.
Bij hun laatste concert in Nederland in het stampvolle Muziekgebouw aan het IJ, in februari 2017, waar ze in twee uur slechts zeven nummers speelden, complete Keltische suite, hoorde ik al de muzikale weelde, vol bekende melodieën opnieuw gearrangeerd en getransformeerd als het ware naar nieuwe muziek vol virtuoze improvisaties. Na afloop had ik het met Martin over een opvolger van de zeer succesvolle live-elpee van Martin Hayes en Dennis Cahill Live in Seattle uit 1999. Toen lachte hij slechts, waarschijnlijk wist hij toen al waar Thomas Bartlett mee bezig was.
The Gloaming Live is een vervolmaking van hun twee cd’s uit 2014 en 2016. De muzikanten voelen elkaar naadloos aan, in zes suites, waarvan de kortste iets meer dan zeven minuten duurt, maar die compleet verschillen van de eerste versie op hun twee albums, ze hebben nog meer diepgang gekregen en weten daardoor nog dieper te raken. Echt elk nummer, steeds weer anders in opbouw, levert zwaar kippenvel op. Alles is zo ongelooflijk mooi gespeeld, zo subtiel uitgebalanceerd in stijl en opbouwend naar krachtig en zo prachtig gevarieerd dat we dit live-album terecht als een meesterwerk kunnen betitelen.
Het begint al meteen bij het openingsnummer The Booley House, waar Dennis op zijn gitaar Martin Hayes op fiddle ondersteunt, zoals hij al meer dan twintig jaar doet waarna de sfeer compleet verandert als Thomas Bartlett en Caoimhin Ó Raghallaigh mee gaan doen en dan na zo’n drie minuten verandert Martin Hayes tempo en gevoel van het nummer en na zo’n vijf minuten hoor je plotseling een rockband met overheersende ritmische accenten.
Iarla Ó Lionáird is de perfecte zanger voor deze groep, dat hoorden we al op het debuut album, maar dat laat hij ook live horen, ongelooflijk hoe emotioneel zijn in het Gaelic gezongen teksten klinken. Cucanandy kent een erg sterke vocale opening, nog versterkt door de pianoklanken van Thomas Bartlett. Nooit bedoeld om te laten horen hoe snel en hoeveel noten hij kan spelen, maar altijd bezig met het accentueren van tekst of het spel van de andere leden. Knap hoe Bartlett met zijn spel de sfeer weet te verstillen waar Hayes en Ó Raghallaigh die juist perfect kunnen aanjagen. Hun wisselwerking is adembenemend. De gitaar van Dennis Cahill sluit zich steeds naadloos aan en zorgt voor een vol geluid.
Ik kan het niet helpen maar soms een simpel piano-akkoord van Thomas Bartlett boven de stem van Iarla of de fiddle van Martin raakt me diep, brengt tranen in me boven.
Het mooiste juweel in deze opzienbarend ingelegde kroon vol verschillende muziekstijlen is het achttien minuten lange slotnummer Fainleog dat ruimtelijke muziekbestanddelen tot een eenheid smeed, die simpel goddelijk is en ontroerend.
The Gloaming maakt muziek van een buitengewoon niveau dat diep respect verdient. Het is briljante muziek, die je brengt naar een volledig andere dimensie. Gewoon muziek om je in deze tijden eindeloos in te laten verdwijnen en er nooit genoeg van te krijgen. Er bestaat gelukkig nog altijd goede muziek. Mis die niet!
Walter van Brakel