Vantyghem beschrijft zijn ervaringen bij een viertal concerten. De hoofdstukken over twee ervan plaatsen we hier, plus nog een tweetal losse passages. Zie voor het gehele artikel www.standaard.be.
...Afgelopen augustus trok I Muvrini, zoals trouwens elke zomer, op tournee in de eigen regio. Openluchtconcerten in de grote steden langs de kust zoals Ajaccio, Bastia, Bonifacio, Ile Rousse en Calvi. Maar ook in het bergachtige binnenland, waar de grote vrachtwagens hoog en ver moesten rijden om de kleine concertweides te bereiken. Zo begonnen ze eraan, twintig jaar geleden, en zo moet het blijven. ,,Als we niet meer tot bij alle mensen komen, heeft het geen zin'', legde een van de zangers, Martin Vadela, me uit....
...HIJ is de zoon van Jules Bernardini: in zijn tijd een niet onaardig zanger, maar in de eerste plaats een herder. Zelf is Jean-François Bernardini ook een beetje een herder, zij het dat zijn staf zijn pen is, en zijn dorp de wereld. ,,Wees nederig,'' zingt hij, ,,zoek je aarde en je licht, zonder jezelf te verraden''. Met zijn ogen gesloten lijkt hij soms een oude man, een stem die buiten de tijd staat Zijn aarde is Corsica. Zijn dorp heet Tagliu Isulaccia. Al twintig jaar wijdt hij er liederen aan met zijn groep I Muvrini, genoemd naar de typische bergschapen in de Asco-vallei. Vroeger werden de liederen van I Muvrini als een bedreiging ervaren, omdat ze de eigen taal gebruikten. Maar gaandeweg drong het besef door dat de heren geen bommen, maar gedachten gooiden; dat ze een pacifistisch standpunt innamen; en dat ze ijverden voor een culturele kijk op de toekomst van een verscheurd eiland. I Muvrini werd een van de grote ,,rootsbands'' in Europa....
...Bastia (maandag 8 augustus)
Toen de vader van Martin Vadela besefte dat hij met zijn koeien niet genoeg zou verdienen om zijn twee zonen school te laten lopen, verliet hij zijn huis in het bergdorp Castifao om in Bastia te gaan wonen. ,,Hij werd slager,'' zegt Vadela, ,,en mijn moeder, die tot dan hielp om de beesten te verzorgen, ging opdienen in een restaurant. Dat hebben ze volgehouden tot wij niet langer schoolplichtig waren. Daarna zijn ze teruggegaan naar het dorp. Maar veel mensen zijn nooit teruggegaan. Daar heeft Corsica een stukje van zijn ziel verloren.''
Het illustreert waar I Muvrini voor staat. Wanneer de groep zingt over ,,la terre'', betekent dat niet zomaar het land, maar het hele rurale systeem waarin mens en natuur harmonisch samenleven. Dat systeem is kapotgemaakt door de bureaucratische structuur die Frankrijk aan zijn rumoerige vazal oplegt, meent Vadela. Een op drie inwoners werkt in die bureaucratie, wat eender welke beslissing tot een ellenlang gevecht met de structuur maakt, en anderzijds elke kans op fundamentele veranderingen lamlegt. Toen de Corsicanen twee jaar geleden eindelijk mochten stemmen voor meer autonomie, wees de meerderheid die eis af. ,,Te veel mensen danken hun werk aan het systeem'', zegt Vadela wat mistroostig.
's Avonds blijkt hoe weinig L'Ile de la Beauté geeft om de culturele emancipatie van zijn volk, en hoe verbeten I Muvrini moet vechten om zijn liederen te kunnen zingen. Op een oude marktplaats in het centrum van de stad heeft de gemeente inderhaast een aantal lage dranghekken neergeploft, en om 21 uur wordt een ambtenaar verwacht die zijn zegen moet geven over de mogelijkheid om een concert te geven. Alles, letterlijk alles wordt door de groep zelf neergezet. De hekken dammen de betaalzone af, maar om 22 uur zitten 1.500 mensen binnen, en staan eens zoveel mensen buiten. Het is een perfecte illustratie van het motto van Jean-François Bernardini voor deze toer: ,,Als ik duizend zielen had, zou ik ze je allemaal geven. Ik heb er maar één, maar neem ze duizenden keren.''
Duizenden genieten die avond van een warm, fantastisch mooi concert, getoonzet tegen de eeuwenoude gevels van een donker Bastia. De oude Corsicaanse traditie van polyfone zang wordt verrijkt met koorzang uit Zuid-Afrika, gitaartjes uit Kaapverdië, een doedelzak uit Keltenland, en tonen uit de barokmuziek die hier perfect passen. ,,Dis-moi ce qui viendra/ et le temps qui fera'', zingen groep en publiek samen. Het is het enige lied in het Frans, maar het sluit de avond symbolisch af, als een uitgestoken hand....
...Corte (dinsdag 16 augustus)
In de universiteitsstad Corte, helemaal centraal gelegen tussen de bergketens van La Haute Corse, vindt elk jaar in augustus een samenkomst plaats van de nationalisten. Wat vroeger een familiefeest was, en ooit zorgde voor onderwijs in de eigen taal, is nu een verstorven bedoening geworden zonder echt doel. ,,Een feest van automilitantisme en borstklopperij'', vindt Martin Vadela schamper. ,,Ik hou helemaal niet van het woord ‘nationalist''', zegt Jean-François Bernardini. ,,Er zit een grote valstrik in. Sommigen zijn het en leveren goed werk. Anderen doen dat niet. Maar als je me vraagt of ik het ben, antwoord ik duidelijk: nee. Ik ben geen nationalist. Ik wil het land niet bezitten, ik wil erdoor bezeten worden. Ik wil bewoond worden door het land, en zijn haar gewoontes. Het land vraagt me om verantwoordelijkheid op te nemen.''
Hij heeft onlangs zijn zesde boek uitgegeven. Carnet pour Sarah is verkoopt redelijk goed een kleine bestseller, met korte, licht-filosofische teksten over identiteit, respect, vrijheid. Er spreekt een enorm idealisme uit de verschijning van Jean-François Bernardini, die op het podium tussen de liederen door zijn verheven poëzie staat te reciteren, en die Corsica geen tien jaar achterstand maar twintig jaar voorsprong toedicht; en die in Zuid-Afrika enkel kan bedenken dat hij aan de onrechtvaardige kant van de wereld leeft.
Hij is blij met zijn nieuwe album Alma. ,,Het is onze belangrijkste vraag: hoe kunnen we onze ziel houden? Deze cd toont wie we zijn, en hoe we zoeken naar contact met anderen. Daarom ben ik naar Zuid-Afrika gegaanweest, waar de mensen alles in hun stemmen steken. Onze muziek is statisch, die van hen is beweeglijk. Wij zijn klein, zij zijn tachtig keer groter. Maar we vinden elkaar op een natuurlijke manier. Zo zie ik de interactie, en zo zie ik onze toekomst: we handelen lokcaal, maar we denken globaal.''
Eigenlijk wil hij zijn volk leren denken. ,,De Corsicaan is het slachtoffer van het lawaai dat Corsica maakt. We bevragen de gebeurtenissen niet. Er gebeurt iets ergs, dat wordt gemeld, en we leven verder tot het volgende bericht. Er is geen tijd om na te denken. Men zoekt nooit naar het waarom. Terwijl we veroordeeld zijn om zin te zoeken. Ik vind dat iedereen een beetje filosoof moet zijn.''
's Avonds zingt de groep twee en een half uur lang voor een alweer extatisch publiek. Het is een internationale band, met twee Zuid-Afrikaanse vocalisten, een bassist uit Ivoorkust, een Franse violiste, een doedelzakspeler uit Bretagne en een Duitse toetsenman. En natuurlijk de Corsicaanse zangers, met de lage stem van Jean-François Bernardini en de hogere stem van zijn broer Alain in het centrum. Wanneer ze de muziek naar de achtergrond bannen, en alle emotie in de stemmen leggen, stopt de tijd.
En kijk, ook daar heeft Jean-François Bernardini zijn ideeën bij. ,,Tijd is wat je opoffert. Wat je geeft en krijgt. Liefde dus. Ik krijg dat van het publiek, en in Corsica is dat veel moeilijker dan in België. Dit is een verscheurd land, maar cultuur doet hier wat de politiek niet doet: mensen verenigen. Wij zijn de grootste en wellicht de enige, culturele vereniging van Corsica. We krijgen en willen geen euro subsidie. En misschien zijn we een gevaar, ja, want al twintig jaar mogen alle kinderen gratis binnen, en al die tijd maakten we mensen warm voor onze ideeën. De politiek kan enkel volgen.''...
Zie ook: www.muvrini.com.