Henk Postma runt DeBARD, een CD-winkel in Vlissingen met als specialisatie ondermeer wereldmuziek en folk
Henk Postma
Folkmuziek maakt opgang in indi-pop en in subculturen als de gothic-scene
Het lijkt een schrale oogst dit jaar. Tenminste, wanneer je de lijstjes
bekijkt van de wereld- en folkmuziek die in 2004 het meest de
aandacht trok. Allemaal namen van bands en muzikanten die al
jaren aan de weg timmeren. Om in m'n eigen toko te beginnen, de
nieuwe cd's die bij mij het best verkochten waren:
1. Lisa Gerrard & Patrick Cassidy - Immortal Memory (Ierland/Australië)
2 Youssou N'Dour - Egypt (Senegal)
3. Tinariwen- Amassakoul (Mali)
Inderdaad, muziek van bijzonder hoge kwaliteit. En die keus blijkt te
sporen met de opvattingen van de Europese deskundigen (radio-
programmeurs en recensenten). Hun top WMCE top-3 ziet er als volgt
uit:
1. Tinariwen - Amassakoul
2. Lhasa - The Living Road (Canada/Mexico)
3. Youssou N'Dour - Egypt
Vier namen dus nog maar. En die prijken ook al op de lijst genomineerden
voor de onderscheidingen die de BBC jaarlijks uitreikt voor de 'beste'
wereldmuziek. Ook vrijwel alle andere genomineerden (op de lijst gezet
na een stemming onder vele tientallen 'kenners' uit de hele wereld) zijn
van 'oudgedienden' als Rokia Traore (Mali), Sainkho Nakmchylak (Mongolië),
Lila Downs (Mexico), Khaled (Algerije) en Bobo & Cigala (Spanje/Cuba).
Ik moet toegeven: al deze muzikanten kwamen in 2004 en 2003 met
bijzonder mooie, en zeker ook belangwekkende CD's voor de dag. De
kwaliteit van het gebodene wordt steeds hoger. Maar van nieuwe ontwikkelingen
in de wereld- en folkmuziek kan ik op de BBC-lijst niet veel ontdekken. Van
de (verrassende) nieuwkomers vindt ik alleen terug:
1. Clotaire K (Libanon)
2. Enzo Avitable & Bottari (Italië)
3. Bajofondo Tango Club (Argentinië).
Toch roep ik: hoera! Want één genomineerde moet ik nog noemen. Op
de lijst prijkt ook een grote naam uit de popmuziek, de IJslandse
zangeres Bjork. Ik was nooit zo kapot van haar muziek. Maar dit jaar
bracht ze een cd uit, die ik bovenaan m'n eigen lijstje zet van de meest
opzienbarende en meest vernieuwende wereldmuziek cd's van 2004.
1. Bjork - Medusa (IJsland)
2. Enzo Avitabile & Bottari - Save the world (Italië)
3 Massafat - Azzddine (Marocco/USA)
Die cd van Bjork is een plaat die niet alleen vele muzikale genres overstijgt,
maar vooral ook zindert van authenticiteit. Bij de productie kwam geen enkel
muziekinstrument te pas. Alles wat je hoort is gemaakt met de menselijke
stem. Pure zang en stemmen die electronisch zijn gemanipuleerd zodat ze
klinken als muziekinstrumenten. Hedendaagser kan bijna niet, en toch hoor je
een grote rijkdom aan tradities. Wereld- en folkmuziek van het zuiverste water.
En tegelijk ook nog zeer eigentijdse, zij het alles behalve hitgevoelige, popmuziek.
Misschien ook hedendaags klassiek. De grenzen vervagen, en in dit geval pakt
dat bijzonder positief uit.
Maar was dat nou alles wat 2004 ons aan nieuwe, verrassende wereldmuziek
en folk te bieden had? Wis en waarachtig niet. Ook de wereldmuziek wordt
steeds meer een 'product' dat aan marketing onderhevig is. Wat boven
komt drijven is doorgaans van zeer hoge kwaliteit, Maar de spoeling is dun.
De muziek van de kleinere, onafhankelijk van de 'wereldmuziekindustrie'
opererende labels dringt nauwelijks tot de mainstream-media door. Daardoor
lijkt het alsof het aanbod verschraalt. Maar niets is minder waar. Dankzij het
internet vindt steeds meer interesante muziek van de onafhankelijke
kleine labels (de broedplaatsen van de muziek) gehoor bij de echte liefhebbers.
Dat merk ik ook in m'n winkel, waar steeds vaker naar CD's wordt gevraagd
met muziek waar de geïnteresseerde via het internet voor het eerst kennis
mee maakte.
2004 is dan ook het jaar van de verdere revitalisering van de onafhankelijke
muziekproductie. Met name de folkmuziek profiteert daarvan. Die herleeft
in een steeds groter wordende verscheidenheid aan uitingsvormen. In de
jaren zestig en zeventig gebeurde dat al door een kruisbestuiving van folk
en rock. En in de jaren negentig zag je, voor het eerst in Scandinavië, de
folk samensmelten met wereld- en progressieve popmuziek. In 2004 werd die
stroom nog veel breder: de folkmuziek maakte opgang in de indi-pop, met
name ook in Amerika, en in subculturen als de gothic-scene, met name in Europa,
Wat betreft de invloed van de folk op de indi-popmuziek, daarover doet het
Belgisch-Nederlandse muziektijdschrift Gonzo een boekje open in het jongste
december/januari nummer. Het signaleert een verschijnsel dat in Amerika al
wel freakfolk of psychedelische folk wordt genoemd: experimentele low-fi
popmuziek, verpakt in impressionistisch, naturalistisch artwork, die teruggrijpt
naar de pure folk uit de tijd van Shirly Collins, Vashti Bunyan, Nick Drake,
Indredible Stringband en Syd Barret. Tot dit genre kunnen worden gerekend
bands als The Tower Recordings, Six Organs of Admittance, Iron and Wine,
Coco Rosie en muzikanten als Sufjan Stevens en Joanna Newson.
Mijn eigen top-drie in dit genre:
1. Vetiver (met ex-Mazzy Star zangeres Hope Sandoval als backing-zangeres)
2. Devendra Banhart
3. Espers.
Devendra Banhart stelde een compilatie-cd van dit soort muziek samen, die
is verspreid als bijlage bij het Amerikaanse tijdschrift Arthur. Daarop komt ook
een nummer voor van de New Yorker Antony, begeleidt door het ensemble
The Johnsons. En daarmee komt ik meteen bij de top-3 van grootste muziek-
ontroering die me in 2004 ten deel viel.
1. Antony and the Johnsons: nummer: Cripple and the Starfish
2. VidnaOmana: slotconcert Dante trilogie in C.C. Luchtbal Antwerpen
3. Warsaw Village Band: concert tijdens Womex Essen (Duitsland)
De CD Antony & The Johnson, met gelijknamige titel verscheen al in 1998.
Maar was tot dusver erg moeilijk te krijgen, en nogal prijzig. Dit jaar verscheen
een re-issue, en dit jaar maakte ik voor het eerst kennis met zijn muziek: een
live-opname van het nummer Criple and the Starfish, uitgevoerd in 2002 tijdens
een concert in St. Olave's Church in Londen. Het is uitgebracht op een nogal
prijzige mini-cd, waarop ook opnames staan van de darkfolk-groep Current 93.
Behalve met die band toerde Antony recentelijk ook met Lou Reed. Hij zingt
twee liederen op Reeds jongste dubbele live CD Animal Serenade.
Maar wie is deze Antony nu eigenlijk? Ik vond dit de beste omschrijving: "Antony
sings his baroque texts in a richly soulful voice that could melt the stoniest of
hearts, while the Johnsons deliver an inspired soundtrack of strings,
piano, woodwind and percussion. There is a dark anguish here that moves
from nakedly personal confessions to tender elegies for lost friends and poetic
meditations on the state of the world."
Met Antony en Current 93 tenslotte, belanden we bij de darkfolk, ook wel neo-
folk genoemd. Ook weer zo'n stroming met vele facetten. Het is (in hoofdzaak)
acoustische muziek, waarin vooral ook de duistere en tragische kanten van het
bestaan melancholiek worden bezongen. Met name in Engeland en Duitsland, maar
ook in Spanje, Portugal en Italie bestaat een dark-folk scene waarin bijzondere,
kwalitatief zeer hoogstaande, en soms ook wel neo-klassiekerige muziek wordt
gemaakt. In Nederland is dit genre nog weinig bekend, behalve dan in sommige
kringen van de gothic-scene. Vreemd, want veel van de zo populaire Keltische folk,
waarin ook nogal wat drama en noodlot wordt bezongen, zou je gewoon tot de dark-folk
kunnen rekenen.. Mijn top-3 in die sector:
1. Various artists - Accoustica Noir
2. Hawthorn (Wakeford/Howden)- The Murky Brine (Engeland)
3. Omnia - Crone of War (Nederland)
Accoustica Noir is een compilatie donkere, romantische muziek die een grote
verscheidenheid aan genres raakt: van neo-folk tot klassieke kamermuziek, pagan-folk,
gothic en middeleeuwse muziek. Er staat muziek op van onder meer: Persephone,
Crüxshadows, Hawthorn, Ordo rosarius Equilibrio, Alex Fergusson & Rose McDowall,
:Of the wand and the moon, Chamber, Empyrium, Wolfenmond, Faun, Stille Volk,
Pilori en Sieben. Ze brengen stuk voor stuk juweeltjes..
Tot slot nog een opsomming van wereld- en folkmuziek die in de annalen van 2004
niet onvermeldt mag blijven.
DE BESTE CD-BOXEN:
1. Various artists - The Diaspora of Rembetico
(na Desert Blues opnieuw een prachtig samengestelde en gedocumenteerde
2CD-box van Network)
2. Sandy Denny - A Boxful of Treasures 5CD BOX
3. Various artists - suburban Bucharest (Roemenië)
DE MEEST ONDERSCHATTE CD's
1. Rajna - Hidden Temple (Frankrijk)
2. Jane Birkin - Arabesque (Frankrijk/Noord-Afrika)
3. Okna Tsahan Zam - Shaman Voices (Mongolië)
DE BESTE DVD's
1. Fanfare Ciocarlia - Gypsy Brass Legends (Roemenië)
2. Rokia Traore - Live (Parijs)
3. Youssou N'Dour - Live in the Union Chapel (Londen)
De MEEST AANGENAME EN VERRRASSENDE COME-BACK
1. Mory Kanté - Sabou (Guinee)
DE BESTE PARTY CD
1. Various Artists - Barcelona Raval Sessions (Spanje/world)
DE MEEST INFORMATIEVE NEDERLANDSE COMPILATIE
1. Various Artists - Life in the Woods (5 jaar Folkwoods-festival)
Henk Postma
DeBARD