Värttinä: Zowel ingetogen als swingend
Värttinä is zonder twijfel de bekendste en grootste naam op Folkwoods. De drie zangeressen en zes muzikanten staan zatedagavond op het grote podium in de buitenlucht. Värttinä bestaat al twintig jaar en heeft in die tijd 10 albums uitgebracht. De jongste cd Iki is wat rustiger en akoestischer dan de voorafgaanden.
In een gesprek dat onze eindredacteur Henk had met zangeres/oprichtster Mari Kaasinen vertelt Mari dat het niet zeker is dat die rustige aanpak de nieuwe richting is die Värttinä inslaat. "Zelfs als we de studio induiken weten we nog niet precies hoe het gaat uitpakken. Het hangt ook af van de producer. Dit keer is het redelijk ingetogen, maar een volgende keer kan het anders zijn", aldus Mari. Tijdens de concerten is het ook niet altijd hetzelfde. De grootte en de aard van de lokatie bepaalt hoe de groep te werk gaat. Voor een groot festivalpubliek heftiger als in een intiem theater.
Wat op Iki opvalt is het nadrukkelijker gebruik van de kantele, het traditionele cither-achtige Finse instrument. "We hebben een goed systeem kunnen ontwikkelen om de kantele zodanig te versterken dat het subtiele geluid tot zijn recht komt tussen het andere heavy rockachtig geluid. In de toekomst zullen we op het podium dus ook vaker de kantele gaan gebruiken", zegt Mari.
Henk schreef naar aanleiding van zijn babbel met Mari een artikel voor de Wegener Dagbladen. Afgelopen zaterdag stond de volgende versie in het Eindhovens Dagblad:
Mari Kaasinen
Värttinä houdt
traditie levend
Het is vroeg donker in het stille Raakula. In het uitgestrekte heuvelachtige en beboste Karelië kent de dag nauwelijks licht. Buiten ligt een pak sneeuw. Binnen bij de houtkachel leest moeder Kaasinen haar dochtertjes Mari en Sari oude gedichten voor in het dialect van haar geboortestreek. Hoe anders kun je in Raakula de lange avonden doorkomen?
Het nog geen drieduizend zielen tellende dorpje ligt een paar honderd kilometer noordoostelijk van Helsinki tegen de Russische grens. Mari en Sari dromen langzaam weg bij de kadans van de Karelische gedichten. Helemaal als moeder ook nog lieflijke klanken ontlokt aan de kantele, een traditioneel Finse muziekinstrument, dat iets heeft van een cither.
H o b b y
Nu, dertig jaar later, vertelt Mari Kaasinen hoe moeders liefde voor Karelische poëzie onbedoeld uitmondde in het wereldwijde succes van de Finse folkgroep Värttinä. Mari was nog maar 11 (!) toen ze die band met haar vier jaar oudere zus Sari oprichtte. "In het begin is het je hobby. Tot je ineens ergens in Amerika op een podium staat."
Vrijdag 8 augustus treedt ze met Värttinä op in De Melkweg in Amsterdam tijdens Celtic Crossover, en een dag later op het Folkwoods Festival in Nuenen.
Mari is al twintig jaar de frontvrouwe van Värttinä. Sinds een paar jaar zingt zus Sari daarin niet meer mee. Die heeft een eigen band waarin ook broer Jusi speelt. Ooit imiteerden ze als kleuters hun moeder. Ze droegen gedichten voor, speel den op de kantele en zongen moeders liedjes. De blonde koppies ontroerden. In no time stonden ze in het dorp overal tussen de schuifdeuren. Mari: "Alle kinderen uit het dorp wilden meedoen. Al snel waren we met z'n achten. Sari en ik en nóg zes vriendinnen. Allemaal uit Raakula. Toen kwamen de jongens. Janne was de eerste. Zijn vriendje had 'n gitaar en die kende weer een jongen met 'n bas. Uiteindelijk waren we met vijftien meiden en zes jongens".
Na de middelbare school werd het moeilijk om de grote groep - toen al internationaal doorgebroken - bijeen te houden. Värttinä kromp tot drie á vier zangeressen en vijf á zes muzikanten. Onder hen goede rockmuzikanten.
E x o t i s c h
Het succes is Värttinä min of meer overkomen. Als er al sprake is van een succesformule, gaat het om een combinatie van factoren. De exotiek van het traditionele Fins, een stel mooie blonde zangeressen en een uitstekende begeleidingsgroep. Bovendien zat met de opkomst van de 'wereldmuziek' het tij mee. Värttinä's exotische en hippe uitstraling paste daar naadloos in. Met snelle, hard en hoog gezongen traditionele liederen, met een vrolijke uitstraling, de rockende band, en met kekke danspasjes veroverde Värttinä de wereld. Kenmerkend is de unisone harde samenzang.
P r o f e s s i o n e e l
Toen Värttinä professioneel werd, verdween de aanvankelijke folkloristische uitstraling. Mari brak haar studie af aan de faculteit volksmuziek van de beroemde Sybelius Academie in Helsinki, omdat alle tijd ging zitten in touren met de band. "Dat vond ik leuker dan studeren. En nog steeds. Reizen is erg, maar zodra je het podium opstapt, ben je dat vergeten". Värttinä treedt op van Japan tot in de VS.
Mari speelt graag op festivals. Zo stond ze op Mundial en vorig jaar nog op Dranouter. "Ik hou van de sfeer op buitenfestivals, met al die mensen lekker in het zonnetje. In Finland zijn er maar een paar maanden per jaar dat je buiten kunt zijn".
B r o n
Ondanks alle muzikale vernieuwing blijft de Karelische overlevering bij Värttinä de belangrijkste bron. Zowel in tekst als muziek. Mari: "We kopieëren en herhalen de traditie niet, maar houden die wel levend". Op de jongste (tiende) cd 'Iki' staat een a-capella nummer. Je zou zweren dat het traditioneel is. Maar niets is minder waar. Mari: "Ik heb al zoveel jaren traditioneel materiaal beluisterd, gelezen en gezongen, dat het steeds gemakkelijker wordt nieuwe songs op die traditionele manier te componeren en te zingen". De tekst van het nummer is gebaseerd op twee woorden die Mari in een oud gedicht tegenkwam: 'Syyllinen Syli'. "Ik hou van dat dialect, die eigen taal. Zo mooi. Die twee woorden, die zoiets als 'schuld' betekenen, zijn het enige traditionele aan de tekst. Ze inspireerden mij tot een lied over schuldgevoelens binnen een relatie." "Nee, niet autobiografisch", lacht ze. "Constant op pad met zo'n grote band is niet eenvoudig. Iedereen heeft familie, een relatie etcetera. Je bent lang van huis. Maar al dat touren leidt niet tot nare verwikkelingen. We zijn allemaal getrouwd met Värttinä".