-door Mirjam Adriaans, foto’s Ronald Rietman-
De beste ideeën ontstaan bij een borrel. Veel daarvan zijn daags daarna weer vergeten of blijken toch niet zo slim als gedacht, maar er zijn uitzonderingen. Een daarvan is Mistero, Brabantse Volksopera, gebaseerd op de bekende Mistero Buffo uit de jaren ’70. Wat twee jaar geleden begon met een drankje, is nu uitgegroeid tot een bevlogen voorstelling, de oorspronkelijk Italiaanse en Vlaamse volksmuziek krijgt nu een warm kloppend Brabants hart.
De oorsprong
De Italiaanse schrijver Dario Fo is eind jaren ’60 de schepper van de Mistero Buffo (Grappig Mysterie), een combinatie van twee spektakelstukken met invloeden uit de commedia dell’arte, monologen en opgebouwd rond de fratsen van Middeleeuwse jongleurs die tegelijk het nieuws brachten. Het idee werd opgepikt door de Vlamingen Hilde Uitterlinden en Charles Cornette, die er een folkloristische invulling aan gaven in Vlaams dialect. De Internationale Nieuwe Scene speelde het stuk in de jaren ’70 zo’n tien jaar lang met succes, ook in Nederlandse theaters. De oudere folkliefhebber zal het zich ongetwijfeld nog herinneren.
Op zijn Brabants
Aan de wieg van Mistero, Brabantse Volksopera staan Hans van Gorp (onderwijsman en troubadour) en Piet Snijders (oud-journalist, schrijver en muzikant in de volksgroep Horlepiep), twee mannen uit Asten met een groot hart voor muziek. Na de hiervoor genoemde borrel werd een optie genomen op drie avonden in gemeenschapshuis De Klepel in Asten, ze moesten dus toch maar aan de slag. Er werd een stichting in het leven geroepen, MGM Asten (dat staat voor Maatschappelijk Geëngageerd Muziektheater), en toen de heren eens gingen rondvragen of er iemand mee wilde doen kwam er flink wat respons. Uiteindelijk zijn meer dan zestig mensen enthousiast geraakt en dat stralen ze allemaal uit tijdens de première in Asten.
De uitvoering
Vol overtuiging wordt er gespeeld, zowel op het podium door de acteurs en zangers (waaronder initiatiefnemer Hans van Gorp en de Deurnese dialectzanger Peter Aarts) als daarnaast, waar we enkele leden van de Helmondse groep Tinkers, Drinkers en Dreamers herkennen in de band die dit gebeuren live begeleidt.
Het oorspronkelijke stuk is enigszins aangepast, er zijn twee nieuwe hoofdfiguren, Willem en Bertie, oude theatermakers die terugblikken op hun leven en een nieuwe uitvoering van de Mistero willen maken. En dan komt alles terug, een kind wordt geboren, welk lot is hem beschoren, hij zal moeten werken in de groeve of de mijn, in de weverij, of als aspergesteker. Dat is nieuw, die aspergestekers, maar er is ook wat veranderd. De makers hebben het verhaal zowel naar de Brabantse Peel gehaald als de huidige maatschappelijke problemen erin verweven. In sommige opzichten zijn die namelijk wel hetzelfde als zo’n 40 jaar geleden, maar er zijn ook nu ontwikkelingen die zorgen baren, al dan niet terecht. Arbeidsmigranten, vluchtelingen, banken en bazen of de Occupy-beweging, ze passen in het stuk alsof ze er altijd al in hebben thuisgehoord. Daarnaast wordt volop genoten, van een gouden huwelijk met een flinke pot bier (Belgisch natuurlijk) of juist de prille liefde van een jong stel.
Twee delen van ongeveer een uur zonder lange monologen houden de vaart erin. Op het podium wordt het sobere decor telkens weer anders aangewend door de spelers, met natuurlijk een hoofdrol voor de stokken en de lakens die het publiek van toen zich nog herinnert. Er zijn optochten in het stuk toegevoegd, die beginnen vanuit de zaal, zodat je soms ogen en oren tekort komt, terwijl een aantal scenes naadloos overgaan vanuit het podium naar de filmbeelden daarachter of andersom.
Dit alles wordt omlijst met een flinke scheut laconieke satire of uitgesproken vrolijkheid, zowel in de teksten als in de muziek, want die geeft dit toch al wervelende schouwspel zijn heerlijk uitbundige kleur, waarin de oorspronkelijke Italiaanse volksliedjes, begeleid door een melancholieke viool of een trotse accordeon, nog steeds te herkennen zijn. De Vlaamse teksten zijn voor een groot deel hertaald en er zijn nieuwe coupletten gemaakt, zo horen we bijvoorbeeld het Zjoernaal over I-ES in Syrië, de strijd in de Oekraïne en de instorting van een “atelier in Bengale, wór de Primark z’n spulle ging hale, niemes wit hoeveul dooi er bij viele, mer de prijs van de zök schiet umhog”.
Hoewel ik het stuk van de Internationale Nieuwe Scene niet ken, geniet ik met volle teugen, zowel van de stukken die overgenomen zijn (een deel daarvan is terug te vinden op Youtube) als van de nieuwigheden, de amicale vertelsels van Willem en Bertie, de mild kritische teksten van de liedjes, maar vooral van die heerlijke muziek. Die mag dan inmiddels al flink wat jaren oud zijn, maar klinkt anno 2015 nog net zo fris als toen. Mistero, Brabantse Volksopera is een aanrader voor wie van spektakel, Italiaanse en Vlaamse volksmuziek en hier en daar een scheutje maatschappijkritiek houdt. Kennis van het (oostelijk) Brabants dialect is handig, maar niet echt noodzakelijk, voor degenen die het oorspronkelijke stuk niet kennen vertelt het bijgeleverde programmaboekje waar het om draait en de rest wordt vanzelf duidelijk door het expressieve spel en de bijpassende muziek.
Speeldata 2015/2016:
za 10 okt 20.00 u. De Klepel Asten (UITVERKOCHT)
zo 11 okt 14.30 u. De Klepel Asten (matinee) (UITVERKOCHT)
vr 16 okt 20.00 u. Schouwburg Venray
zo 18 okt 4.30 u. Markant Uden (matinee)
za 31 okt 20.15 u. De Eendracht Gemert
zo 1 nov 14.30 u. Tiliander Oisterwijk (matinee)
zo 6 dec 20.00 u. De Kattendans Bergeijk
zo 13 dec 14.30 u. Elckerlyc Hilvarenbeek (matinee)
do 21 jan '16 20.00 u. Theater Speelhuis Helmond
Zie ook: http://www.mistero-brabant.nl.