-door Mirjam Adriaans, foto's Ronald Rietman-
Wie er niet bij was gisteren in De Toonzaal in Den Bosch heeft een bijzondere avond gemist. Het Janusz Prusinowski Trio uit Polen gooide eerst al de setlist om toen bleek dat ze in een oude synagoge zouden spelen, waarna een prachtig luisterconcert ook nog eens gecombineerd werd met een lekker energieke danservaring.
Het Janusz Prusinowski Trio heeft een missie. Ze willen graag de oude muzikale traditie uit Polen levend houden en dat doen ze door zoveel mogelijk van die deunen en liedjes te spelen op instrumenten als viool, schalmei, accordeon en diverse trommels. Hoewel ooit begonnen als trio (Janusz Prusinowski, Piotr Piszczatowski en Micha? Zak) bestaat de groep inmiddels uit vijf leden, bassist Piotr Zgorgelski was er ook al bij op Trad.it! ruim twee jaar geleden, met de toevoeging van Szczepan Pospieszalski op trompet is deze avond het quintet compleet. Er komen heel wat mazurki (traditionele Poolse dans) voorbij en verschillende liedjes.
Zoals gebruikelijk in de folk gaan die meestal over de liefde en de al dan niet gewenste gevolgen (bijvoorbeeld over een meisje dat haar bloemenkrans aan een jongen geeft en vervolgens een pittig gesprek daarover krijgt met haar moeder, ik ga ervan uit dat ook hier een dubbele bodem aanwezig is net zoals dat in onze eigen volksliedjes zo vaak het geval is). Ook in Polen is veel muziek door veldwerkers verzameld, er komt een polka voorbij uit de collectie van etnograaf Oscar Kolberg, waarvan volgend jaar de 200ste geboortedag wordt gevierd. In de tweede set wordt de geplande setlist omgegooid, want als ze bij aankomst in De Toonzaal zien dat dit een oude synagoge is besluit het Janusz Prusinowski Trio gelijk dat dit de plek bij uitstek is om enkele stukken ten gehore te brengen uit de Poolse traditie waarin joodse invloeden verwerkt zijn. Daarvoor pakken ze er een kleine cimbalom bij, waarna een paar heel fijne melodieën subtiel door de zaal klinken, onversterkt, zoals het hele concert gebeurt, de akoestiek zorgt ervoor dat een natuurlijke galm ontstaat.
Maar er gebeurt nog wat bijzonders deze avond. Aan het eind van de eerste set, waarin stil geluisterd wordt naar de wervelende deunen en fijne folkliedjes wordt het publiek gevraagd om te helpen. Nee, we hoeven niet mee te zingen of klappen, het is de bedoeling dat we opstaan en vervolgens gaan meedansen met een polonez (en nee, dat is geen carnavalspolonaise, zoals die elders in Den Bosch deze novemberavond vast wel aan bod is gekomen). Bassist Piotr Zgorzelski gaat de paren voor en omdat er slechts een twintigtal bezoekers zijn past dat allemaal samen op het podium, dat voor even in een vrolijk Pools dorpsplein verandert, waar de mensen volop genieten van muziek en dans. Al snel blijkt dat er verschillende dansers aanwezig zijn. In de pauze gaat het gesprek over balfolk, of Prusinowski dat verschijnsel ook kent? Dat is inderdaad het geval en een bourrée, polka of Zweedse polska (die overigens gelijkenis vertoont met de Poolse mazurek) vindt hij ook mooi, maar de Poolse traditie dreigt te verdwijnen, dus ziet hij het als zijn plicht om die levend te houden. De dansers horen verschillende bewegingen in de 'walking dance' die net gedaan is, en die mogelijkheden zijn er ook. Prusinowski vergelijkt het met taal, als je dezelfde taal spreekt hoef je niet meer aan dingen als grammatica te denken, dat gaat vanzelf en zo is dat met dansen ook. Als je dezelfde traditie kent, dan heb je vervolgens de vrijheid om daarin te bewegen.
Na de pauze zijn de voorste stoelen al weggehaald om dansruimte te creëren. Er komt nog veel meer uitleg waarbij een wiwat, krakowiak en mazurek worden aangeleerd. De laatste begint in een kring en is dus niet hetzelfde als een mazurka bij balfolk (al hebben ze waarschijnlijk ergens wel dezelfde oorsprong), maar het is wel dezelfde dans als een oberek, vertelt Prusinowski me na afloop. Het is alleen zo dat de populaire obereks van nu wat sneller gaan. Als hem na afloop een compliment gemaakt wordt over het dansen legt hij uit dat hij als muzikant het lichaam ziet als verlengstuk van de muziek: "dancing makes the music visible."
Zowel dansers als luisteraars zijn enthousiast. De muzikanten hebben er een mooie, zinderende avond van gemaakt, waarbij de publieksparticipatie zeer welkom was. De dansers die nog vragen hebben kunnen terecht in de foyer, waar de muzikanten graag nadere tekst en uitleg zullen geven. Het tekent de bevlogenheid van Prusinowski en zijn mannen, die, ondanks het feit dat ze er de afgelopen maanden al tientallen concerten op hebben zitten om hun nieuwe cd Knee-Deep In Heaven voor te stellen (een flinke tour in de VS, vervolgens Frankrijk en de afgelopen dagen in Groningen en Brussel), nog steeds met passie hun traditie uit willen leggen aan een paar Nederlandse belangstellenden.
Er zijn nog enkele optredens in de serie Folk roots in De Toonzaal:
Zaterdag 8 februari 2014 Barrule Trio
Zaterdag 22 maart 2014 Ararat Music Groep
Meer info en kaarten bestellen: www.detoonzaal.nl.