-door Mirjam Adriaans, foto Ronald Rietman-
Het Tilburgse Gipsyfestival bereidt zich dit jaar voor met enkele optredens in Paradox. Vanmiddag mocht het Orkest Tomy Varadi aftrappen met verfijnd siervuurwerk van traditionele Hongaarse muziek op viool, cymbalon en bas.
Het Folkcafé in Paradox is ter ziele, onder meer door afnemende publieke belangstelling. In plaats daarvan is er een nieuw initiatief, het Gipsyfestival-café. Voor de eerste editie daarvan is Paradox alvast gezellig gevuld, programmeur Albert Siebelink is voorzichtig positief: "het valt niet tegen." Hij vertelt dat er nog wel een andere naam verzonnen moet worden, ze willen deze maandelijkse zondagmiddagen niet alleen gipsy muziek, maar ook bijvoorbeeld Balkan of klezmer laten horen.
Wie van traditionele Hongaarse muziek houdt zit in elk geval goed deze middag. De muzikanten van het Orkest Tomy Varadi spelen, geheel onversterkt, vol gevoel de melodieën die vaak via veldwerk en vooral van generatie op generatie op gehoor wordt overgeleverd, er komt geen bladmuziek aan te pas. Violist Tomy en zijn broer Bandi Varadi (cymbalon) spelen al vanaf dat ze kleuters waren samen, zo hoor ik van altvioliste Laurens Moreno na afloop, ze kregen al les van hun vader. Sommige stukken zijn ook karakteristiek voor hun familie. Contrabassist Gyuszi Rézmuves is een zwager van de broers Varadi, de heren wonen al een flinke tijd in Nederland en sinds een jaar of vijf maakt de Amsterdamse Moreno deel uit van het Orkest Tomy Varadi. Zij legt tussendoor een en ander uit, dat de muziek vooral uit Boedapest komt en verfijnder wordt naarmate je naar het westen van Hongarije gaat, omdat daar steeds meer de Weense invloed merkbaar wordt.
Ze spelen csardassen, maar hier en daar hoor je klassieke elementen die aan kamermuziek doen denken, of iets van Bela Bartók, die zijn composities vaak baseerde op juist die oude volksmuziek. Maar dan komt er zomaar ineens een stuk voorbij dat ook door een New Orleans Brass Band gespeeld zou kunnen worden, met de cymbalon als vrolijk carnavalesk middelpunt en de contrabas in de rol van een sousafoon. Wanneer een treurige trage Hongaarse nóta wordt aangekondigd door Moreno komt er wel een enkel hooguit melancholiek nootje voorbij, maar droevig? Op het laatste moment heeft Varadi besloten dat ie geen zin heeft in tragiek en een Servisch stuk gekozen. Ook in de tweede set komt die nóta niet voorbij, en dat vind ik jammer, want inmiddels ben ik wel nieuwsgierig naar hoe dat klinkt, maar het blijft wel genieten van de wervelende klanken van het viertal. Nu komt een uitstapje naar Rusland voorbij en aan het eind weet Tomy Varadi zijn viool om te toveren in een kwinkelerend vogeltje. Het publiek reageert terecht enthousiast op dit fijne siervuurwerk van een stel goed op elkaar ingespeelde muzikanten. Een staande ovatie is uiteindelijk hun welverdiende deel.
Meer foto's van dit optreden staan hier. Meer weten over Orkest Tomy Varadi? Kijk op www.zigeunermuziek.com.
Het volgende Gipsyfestival-café is op zondag 17 maart, dan spelen de Basily Boys met als gast Noa Eijl op viool.