-door Mirjam Adriaans, foto Ronald Rietman-
Gisteravond was het eerste van drie concerten met traditionele muziek in De Toonzaal in Den Bosch, een prachtige locatie in een oude synagoge. Het Frans / Belgische topduo Didier François & Gilles Chabenat wist de aandacht van een goeie 50 bezoekers moeiteloos gevangen te houden met virtuoos spel op nyckelharpa en draailier.

"Het is mooi dat in een tijd dat het Tropentheater gaat sluiten en RASA het moeilijk heeft De Toonzaal heeft besloten om traditionele muziek op het programma te zetten." Zo luiden de woorden van programmeur Noël Josemans bij zijn aankondiging van dit concert en daar sluiten wij ons graag bij aan. Hij heeft voor dit seizoen een paar mooie namen weten te strikken, en met Didier François & Gilles Chabenat begint het alvast meer dan goed. De Toonzaal is gehuisvest in een oude synagoge, een prachtige locatie die zich uitstekend blijkt te lenen voor traditionele instrumenten als draailier en nyckelharpa.

Hoewel van oorsprong Franstalig spreekt François goed Vlaams en hij geeft graag uitleg aan het publiek, dat van hem te horen krijgt dat de nyckelharpa en draailier hun oorsprong ergens in de middeleeuwen vinden, zij het in een andere, eenvoudiger vorm. De instrumenten hebben zich ontwikkeld door de eeuwen heen, de nyckelharpa, die gebruikt werd als begeleiding voor liturgische zang en na de barok verdween in Europa, is tegenwoordig een karakteristiek instrument geworden in de Zweedse volksmuziek. Door de sympathie-snaren neem je je eigen kerk mee onder de arm, zo vertelt hij. Maar als de nyckelharpa de kerk is, dan moet de draailier het orgel zijn, afgaand op de muziek die we horen. Wordt de draailier door velen als jammerhout bestempeld, Gilles Chabenat laat het instrument sprankelen, melodieën glanzen, terwijl het bourdon-geluid zich door je lichaam wentelt tot je als vanzelf opgaat in de muziek. Ook van hem krijgen we uitleg. En dan blijkt het inderdaad een orgel: melodie, bourdon en ritme worden verenigd in de draailier, waardoor je zou kunnen zeggen dat het eigenlijk een middeleeuwse synthesizer is.

Didier François en Gilles Chabenat

Er worden zowel klassieke stukken van Chopin uitgevoerd als zwierige Zweedse polska's, die zelfs dansbaar zijn, een van de aanwezigen vertelt in een reactie op Facebook dat ze nauwelijks stil kan blijven zitten. Maar er wordt vooral geluisterd, naar de heerlijke 'spices' die de heren in de keuken van de traditie hebben gestopt, de eigen manier waarop ze melodieën naar hun hand zetten. De eerste set is al een heerlijke introductie in oude muziek met onder meer de fijne deunen van Chopin (een daarvan schijnt zelfs uit dezelfde tijd te stammen als Jeroen Bosch, die in Den Bosch geboren werd) maar na de pauze weten ze nog meer te boeien, eerst met elk een solostuk (waarbij François zelfs een jazz-thema van Richard Galliano verwerkt) zodat we de eigen klanken van draailier en nyckelharpa kunnen horen, waarna ze die weer ingenieus laten samensmelten als duo. Zoals de Duivelspolska, met een prachtig verhaal erbij over een trouwfeest dat dagenlang duurt, waarna mensen meegelokt worden door een violist een heuvel op om tenslotte dood neer te vallen van uitputting. Daarop volgt een indrukwekkend samenspel tussen nyckelharpa en draailier, met vrolijkheid en bombast, vlinderende harmonieën die geen muziekliefhebber koud kunnen laten. Onze rattenvanger van Hamelen had het niet beter kunnen doen. Natuurlijk volgt een staande ovatie, met een toegift. "Mooi, hè?" klinkt het uit heel wat monden. Helaas is de cd van Chabenat & François, Dans L'Oubli Du Sommeil (een dubbelaar met Brand New World waarop François in duet gaat met Gabriel Yacoub), uitverkocht, maar het goede nieuws is dat ie in herdruk is. Hij is overigens wel te downloaden, onder meer via iTunes.

Dit optreden werd opgenomen door De Concertzender, www.concertzender.nl.

De volgende folk-rootsconcerten in De Toonzaal zijn:
Zondag 16 december 2012 Griff Trio
Zaterdag 27 april 2013 Tremolo
Meer info en reserveren: www.detoonzaal.nl